Hoe Corona mensen doodt, maar de menselijkheid kan redden 

Crises maken het ondenkbare denkbaar. Ze maken scheuren van kleine barstjes. Ze schudden het stof af van dingen en maken zichtbaar wat niet gezien wilde worden. Crises zijn even pijnlijk als nuttig en even gevaarlijk als kansrijk.  Tijdens de paniek die er ontstaat gedurende een crisis is het makkelijk voor machthebbers om plannen, die allang op de plank lagen, ineens uit te voeren. Tijdens eerdere crises liep dat slecht af. Corona biedt een nieuwe kans. Mensen zullen sterven, maar de menselijkheid kan overleven – als we nu in actie komen.

9/11

Op 11 september 2001 boorde een vliegtuig zich in het WTC-gebouw in New York City. De jaren erna startte er een oorlog tegen ‘het terrorisme’. Hiervoor werden wetten rondom privacy zodanig aangepast, dat overheden en beveiligingsinstituten ineens veel meer macht en afluistermogelijkheden kregen dan voorheen. Het plan voor die maatregelen bestond al jaren. De chaos rondom 9/11 bood de kans om het ook daadwerkelijk door te voeren.

Tsunami

In 2004 raasde er een tsunami over Sri Lanka en nabijgelegen landen. Op plekken waar voorheen arme vissers woonden, vulden de maanden erna dure hotels de kusten. De ontwikkelingsplannen voor die hotels waren jaren eerder al gemaakt, maar men was bang voor protest. Van de armen, NGO’s en mensenrechtenorganisaties. Die waren nu druk bezig om verwoeste huizen op te bouwen, zieken te verzorgen en hun kinderen op te voeden. Toen ze weer adem en tijd hadden om terug te keren naar hun oude thuis, was die plek bezet.

Orkaan Katrina

In 2005 overstroomde 80% van de Amerikaanse stad New Orleans door orkaan Katrina. De rijkere bewoners reden in volgepakte auto’s de stad uit. Maar de armere bewoners, zij die zich geen persoonlijk vervoer konden permitteren, zaten massaal vast in hun huizen of in opvangruimtes. Die laatsten liepen zo vol, dat veel mensen naar andere staten werden gevlogen om daar af te wachten tot het water gezakt was. Zonder geld voor een retourticket lukten het velen niet om terug te keren. En veel zin had dat misschien ook niet gehad. Op de plek van hun ingestorte huizen stonden nu nieuwbouwwoningen, die onbetaalbaar waren voor de oorspronkelijke bewoners. Dat paste precies in het plan van de staat Louisiana om de stad welvarender, moderner en opgeruimder te maken. Katrina zorgde voor het momentum waar politici en ontwikkelaars op hadden gewacht.

Corona virus

In 2020 verspreidde een virus zich over de planeet. De eerste weken vielen er duizenden doden en stierf ook de waan van controle en zekerheid, die met name de westerse landen hadden gecreëerd. Politici verklaarden Corona tot een pandemie. Burgers lieten zich van hun mooiste kant zien: vrijwilligerswerk voor ouderen en andere kwetsbaren, het eren van beroepen die onderbetaald maar wél waardevol zijn, juffen en meesters die geweldig schoolwerk improviseren voor kinderen thuis, bedrijven die diensten gratis aanbieden. En -uit angst, onwetendheid of hebberigheid – van hun lelijkste kant: hamsteren, onzin verspreiden op sociale media, geen rekening houden met anderen, ruziemaken en huiselijk geweld, geld proberen te verdienen aan de vrees of het leed van anderen.

Corona als vergrootglas

De Corona crisis bleek een vergrootglas. Het liet zien wat er mis is in onze samenleving. We gaan op een manier met dieren om, die inhumaan en destructief is. Het leefgebied voor wilde dieren werd de afgelopen decennia steeds kleiner, omdat wij wegen, mijnbouw en steden aanlegden in natuurgebieden. Dat speelt een rol in de toename van zoönosen: infectieziekten die van dier op mens overgaan.

De meesten van die mensen zijn arm, opdat andere landen, zoals ook het onze, zo rijk konden worden. Zo’n 30% van de wereldbevolking woont in sloppenwijken. Er wonen momenteel 7 miljoen mensen in vluchtelingenkampen. Voor hen is social distancing geen optie. Je handen wassen met zeep is ook lastig voor de 780 miljoen mensen in de wereld die geen toegang hebben tot schoon of veilig drinkwater. Bovendien hebben de artsen die hen behandelen een groot gebrek aan materialen en medicijnen.

Eenzaamheid is dodelijk

In ons eigen land wonen tienduizenden ouderen en andere alleenstaanden, die zelden bezoek krijgen. Ook zijn er veel meer jonge mensen, die wel constant contact hebben met anderen, maar niet meer weten wat werkelijke verbinding is. Beide groepen voelen zich diep eenzaam. Dat is gevaarlijk, want kwetsbare en eenzame mensen overlijden het eerst.

Er is de afgelopen jaren zoveel gekort op de zorg, dat artsen en bedden overbezet zijn. Er worden kinderen en vrouwen mishandeld in hun eigen huizen door hun vaders en echtgenoten. Nu meer dan voorheen, omdat de scholen, sportscholen en kantoren dicht zijn, maar de slijterijen open. De hulpinstanties werden de afgelopen jaren zo uitgehold, dat ze nu weinig kunnen bieden: de kindertelefoon wordt platgebeld. Er is met zoveel aandacht en devotie een taal gecreëerd die de nadruk legt op schijnveiligheid en een gevoel van controle, dat mensen zijn vergeten hoe ze kunnen omgaan met onzekerheid. Er werd zoveel gevlogen, gereden en gevaren dat de lucht vervuild was en het water troebel zag.

Een leefbare planeet

Te midden van al die dynamieken, inzichten en paniek, stonden de mensen voor misschien wel de belangrijkste beslissingen uit hun generatie. Ze konden twee dingen doen. Ieder individu kon zichzelf pogen te beschermen tegen dit virus, desnoods ten koste van anderen, en daarna weer zo snel mogelijk terugkeren naar de pre-corona werkelijkheid. Of ze konden inzien, dat er allang geen normaliteit meer was. Hoogstens waren dingen als hebzucht, ongelijkheid, uitputting, eenzaamheid en een gebrek aan heldere informatie en vertrouwen genormaliseerd. Als de mensen zich dat realiseerden, zouden ze zichzelf weer kunnen zien als wezens die worden gestuurd door biologie en fysica. En dat wij dus voor ons bestaan afhankelijk zijn van een leefbare planeet en menselijke verbindingen.

Als mensen dat zouden zien, zou de Corona crisis een kans vormen. Een versneller van een beweging, die al gaande was, maar die als te extreem werd gezien. Een beweging die pleitte voor meer gelijkheid, minder dierenleed, meer natuur, minder stress, meer verbinding en minder retourtjes Bali. Corona is pijnlijk en dodelijk, maar misschien wel precies wat we nodig hebben om de scheuren in onze samenleving te dichten en om de ideeën die al bestaan nu eindelijk door te voeren.

Wat denk jij: keert onze maatschappij na deze crisis weer terug naar ‘normaal’ of gaat de wereld zoals we die kennen er anders uitzien? Met meer respect voor de natuur en elkaar. Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten.