Goedkoop en duurzaam wonen in een kaswoning met 0 op de meter: Gerald bouwde zijn eigen huis in Amsterdam  

In Nederland komt het (nog) niet zoveel voor: wonen in een kas. Er was een tijdelijk experiment in Rotterdam, er staan de 18 kaswoningen in Culemborg en er is de zelfgebouwde ‘twee onder een kas’ woning van Gerald Lindner in Amsterdam-Noord. That’s it. Onbegrijpelijk, vind Gerald, want wonen onder een kas heeft veel voordelen. En nee, als je het goed aanpakt stik je niet de moord in de hete zomermaanden. “Het is een kwestie van de ramen goed tegenover elkaar openzetten.”

Op een klamme nazomermiddag, terwijl de wolken door de lucht jagen, fiets ik naar Amsterdam-Noord. Daar, op de hoek van een smal straatje vol zelfbouwwoningen, trekt de glazen gevel van de vier verdiepingen tellende kaswoning de aandacht. Zo staan er regelmatig groepjes bouwkundestudenten voor de deur om de woning te bekijken.

Daar is Gerald, constructeur en oud-universitair docent aan de TU Eindhoven, alleen maar blij mee, want zijn kaswoning heeft hij mede gebouwd om aan zijn studenten te laten zien dat het WEL kan: anders wonen, in een kas, met 0 op de meter. “Walk the talk. Of: the proof of the pudding is in the eating zoals ze dat zo mooi zeggen in Engeland. Ik kon er tijdens mijn colleges veel over vertellen, maar eigenlijk moet je het gewoon doen zodat mensen het kunnen zien. Zo is het idee ontstaan.”

Het ontstaan van de kaswoning

“Ik heb de kaswoning niet zelf bedacht,” begint hij zijn verhaal. “In de jaren ’30, nadat de Duitsers de Eerste Wereldoorlog verloren hadden, namen de Fransen en de Engelsen alle kolen mee uit het land. Het was -letterlijk- steenkoud in die stenen huisjes van toen, dus bedachten ze een goedkope oplossing om het in de winter toch nog warm te krijgen. Ze bouwden op het Zuiden een serre van glas tegen de woning. Deze kas hield de warmte van de zon langer vast en werkte zoals passieve warmtebron. Mensen worden heel creatief ten tijde van crisis.”

Voordat hij aan de slag ging met het bouwen van zijn eigen kaswoning, waar hij nu 7 jaar met zijn gezin woont, heeft hij alles uitvoerig geresearcht. Hij ging een paar keer langs bij de kaswoningen in Culemborg om te zien hoe ze het daar hebben aangepakt en reisde meerdere malen naar Zweden op zoek naar een zoutbatterij als duurzame vervanger van de warmtepomp. “Dat is uiteindelijk helaas niet gelukt, omdat zoutbatterijen in die tijd alleen nog maar in de industrie gebruikt werden en nog niet in woningen konden worden gebruikt. Dus uiteindelijk werd het toch een warmtepomp.”

De passieve warmte van een kaswoning

De kaswoning werkt heel simpel: je legt een schil van enkel glas (de kas) om een woning met dubbelglas. “Dan krijg je een soort broeikaseffect,” legt Gerald uit. “De warmte van de zon wordt opgeslagen in de ruimte tussen de gevel van het huis en het glas van de kas en verwarmt op die manier passief het huis. Omdat we in Nederland een zeeklimaat hebben, moet het wel heel gek lopen als je niet ergens op de dag wat zonnestralen pakt.  De warmtepomp, die als een soort omgekeerde koelkast werkt, zorgt er vervolgens voor dat de kou naar buiten wordt afgevoerd en de warmte binnen blijft.”

Om ervoor te zorgen dat het in de zomer niet snikheet wordt in de kaswoning heb je voldoende ramen nodig die je tegen elkaar kan openzetten. “We zeggen altijd dat warme lucht stijgt, maar het is andersom: koude lucht daalt. Van die wetenschap wordt al eeuwen gebruik gemaakt. Als je ramen op verschillende hoogtes hebt aan verschillende kanten van het huis dan ben je de warmte van een hete zomerdag zo kwijt als je ze tegen elkaar openzet,” vertelt Gerald. Ter illustratie schuift hij de pui tussen woonkamer en het balkon onder de kas helemaal open. Omdat er ook in de kas zelf ramen open kunnen, waait er meteen een aangenaam briesje door het huis.

In Scandinavische landen zie je de kaswoning vaker. Niet alleen als een manier om het huis warm te houden in de koude winters, maar ook als een manier om het hele jaar door verse groente en fruit te kunnen verbouwen. Zover is Gerald nog niet. Hij wuift naar de planten die tussen de glazen gevel van de kas omhoog groeien over de randen van zijn balkon op de eerste verdieping. Ook in het trappenhuis groeien planten over de bewust zichtbaar gelaten buizen. “Het is hier een soort mini Centre Pompidou,” grapt Gerald.

Een houten constructie

In zijn huis staat een maquette van de kaswoning onder een vierkante glazen stolp. De houten constructie van het huis is hier ook hier goed zichtbaar. “We hebben gebruik gemaakt van CLT, cross laminated timber,” legt hij uit. “Dat is inmiddels een bekend bouwmateriaal, maar toen wij begonnen met het bouwen van dit huis nog niet, dus ik heb het uit Letland moeten halen.”

“Het is niet het meest duurzame materiaal dat je kan gebruiken,” voegt hij er meteen aan toe. “Het zijn kruislings verlijmde stukken hout. Als je het zou begraven zou het om die reden niet zomaar vergaan en dus is het niet duurzaam.” Toch heeft hij voor CLT gekozen in plaats van voor houten skeletbouw. “We mochten hier 15 meter de lucht in bouwen en houten skeletbouw is veel dikker. Dan was de bovenste verdieping een soort kruipruimte geworden. Door het gebruik van CLT, dat veel dunner is, konden we een volwaardige vierde verdieping op het huis zetten.”

“Bouwen is compromissen sluiten,” zo zegt hij. “Er gaan altijd dingen anders dan gepland en het duurt altijd langer. In zo’n proces moet je kunnen loslaten en kunnen accepteren dat ook bij het bouwen niet alles maakbaar is. Je wordt geconfronteerd met je eigen ambitie: ik wil dit, maar kan dat ook en kan ik het betalen? De confrontatie met de realiteit is soms weerbarstig, maar mijn ervaring is: wat nu niet lukt, ga je een andere keer doen.”

In oktober organiseren we voor de 5e keer de Anders Wonen maand in samenwerking met Triodos Bank. Dit betekent dat we tijdens deze maand extra veel woonverhalen delen van pioniers die het anders aanpakken. Wil je niks missen? Schrijf je dan hier in voor de maand (via een hele korte enquête) en ontvang een maand lang onze gratis Anders Wonen Nieuwsbrief die ook weer automatisch stopt. Hier vind je meer informatie over de Anders Wonen Maand. Wil je je nu alvast laten inspireren door verhalen van woonpioniers en praktische tips over wonen? Bestel dan ons boek Anders Wonen via onze shop :-)

Dingen die hij nu anders zou doen

Al doende leert men ook. Zo zijn er een paar dingen die Gerald met de kennis van nu anders zou hebben gedaan. “We zijn dit project begonnen met vrienden, die hier net als wij nog steeds wonen, maar inmiddels geen vrienden meer zijn. Tijdens het bouwproces ging het mis. Het is goed om hierbij stil te staan en er een derde partij tussen te zetten om conflicten te voorkomen. En ik zou er nu voor kiezen om niet boven elkaar te wonen, maar naast elkaar, met elk een eigen ingang.”

“Ik zou ook voor een ander dak kiezen. Nu hebben we een kasdak dat met behulp van zware motoren geopend kan worden. Dat kost eigenlijk te veel stroom voor een woning. Ik zou het dak nu zo bouwen dat je het handmatig kan openen, als een veluxraam, binnen handbereik dus. Dat zou veel simpeler zijn. Verder zou ik iets meer ruimte willen tussen de gevel en het glas van de kas, maar ik had beperkt ruimte voor deze buffer in verband met de afmetingen van het perceel. En ik zou dus toch voor houten skeletbouw hebben gekozen.” 

Betaalbaar wonen met veel licht en ruimte

Maar al met al is hij vooral blij met zijn huis. “Ik heb dit huis voor 150.000 euro kunnen bouwen: een woning voor die prijs is in Amsterdam is onmogelijk te kopen. Het huis is goed geïsoleerd, heeft zonnepanelen en een warmtepomp en maakt dankzij de kas gebruik van passieve warmte. Als de energieprijzen stijgen, merk ik daar niks van.”

“Verder is het huis is gebouwd met zoveel mogelijk natuurlijke materialen die ademen, waardoor je een gezond binnenklimaat krijgt. Er is heel erg veel licht; we hebben bijna nooit de lampen aan, alleen in de winter. En de ventilatie is hartstikke goed; er is altijd frisse buitenlucht. Je kan overal een raam openzetten.”

Waarom worden er met al deze voordelen niet meer kaswoningen gebouwd in Nederland? “Veel mensen reageren wel positief, maar dat geldt ook voor een tiny house. Toch willen de meeste mensen wonen zoals hun buren, we zijn immers kuddedieren, en zien Nederlanders hun huis vaak als pensioenvoorziening. De uiteindelijke verkoopprijs is dus vaak belangrijker dan de dagelijkse lasten en een standaardhuis is makkelijker te verkopen voor een standaardprijs. Daarnaast is het zo dat het bouwen met baksteen veel goedkoper is. Dus voor projectontwikkelaars is een kaswoning niet interessant genoeg: daar verdienen ze te weinig op.”

Zou jij in een kaswoning kunnen wonen? Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten.