Wat gebeurt er als je 8 jaar de wereld rond gaat zeilen? Floris en Ivar deden het, op zoek naar duurzame projecten. Dit is hun verhaal.

Ahoy, groeten de mannen. Floris van Hees en Ivar Smits praten in zeiltermen en dat is niet zo verwonderlijk als je bedenkt dat ze de afgelopen 8 jaar de wereld over aan het zeilen waren. Dat deden ze niet alleen voor het avontuur of om de mooiste plekken op aarde te zien, maar ook omdat ze een missie hadden. Met hun zeiltocht wilden ze bestaande duurzame oplossingen overal ter wereld in kaart brengen, ter inspiratie. Dat resulteerde, ruim een half jaar nadat het tweetal thuiskwam, in het boek Overstag. Ze delen alvast een aantal levenslessen met ons.

Hoe hebben jullie de route bepaald?

“We wilden alle verschillende kanten van duurzaamheid in beeld brengen, dus dat bepaalde de route. Maar er waren ook andere aspecten. Zo vaar je als gevolg van de passaatwinden eigenlijk altijd naar het westen. En op veel oceanen kan je de helft van het jaar niet veilig zeilen in verband met orkanen. Ook kregen we te maken met Covid, waardoor veel landen hun grenzen sloten.”

“Zo moesten we 9 maanden in Frans-Polynesië blijven. Op zich geen straf, maar het gooide ons reisschema wel behoorlijk in de war. Uiteindelijk mochten we Nieuw-Zeeland binnenvaren, omdat de boot onderhoud nodig had, maar omdat de pandemie aanhield zijn we ook daar bijna een jaar langer gebleven dan gepland. Om die reden moesten we Azië overslaan en zijn we via Australië naar Zuid-Afrika gezeild om van daaruit nog één keer de oceaan over te steken op weg naar de Cariben, de Verenigde Staten en Groenland.”

Een onmogelijke vraag natuurlijk, maar welke plek heeft de meeste indruk gemaakt?

“Patagonië was heel indrukwekkend. Hier zie je nog heel veel natuur in de oorspronkelijke staat, omdat veel gebieden alleen met de boot te bereiken zijn. Het zijn hele indrukwekkende landschappen. Tegelijkertijd zie je hier ook het smeltende ijs, wat de kwetsbaarheid van de natuur laat zien en de urgentie om duurzaam te leven. Ook later, op IJsland, zagen we een gestorven gletsjer.”

Is het glas dan halfvol of halfleeg tijdens zo’n reis?

“Dat wisselt een beetje. We hebben prachtig koraal gezien, vol zeeleven, en dan iets verderop dood koraal waar helemaal niks meer leeft. We zagen prachtige stranden, terwijl het strand aan de andere kant van het eiland vol lag met aangespoeld afval. Er zijn zelfs eilanden die al onbewoonbaar zijn verklaard door de stijgende zeespiegel. We zagen schrijnende armoede. En toch: we hebben zoveel mensen ontmoet die goed bezig zijn, die inspireren, dat we het glas toch halfvol zien.”

Welke mensen vonden jullie bijvoorbeeld inspirerend?  

“Dankzij de pandemie bleven we uiteindelijk 1,5 jaar in Nieuw-Zeeland waardoor we het land goed hebben leren kennen. Zo leerden we van de Maori’s, de inheemse bevolking, dat de natuur geen bezit is dat je je kan toe-eigenen. Wij zijn onderdeel van die natuur en we hebben de plicht om er goed voor te zorgen. Daar hebben ze zelfs een woord voor, kaitiakitanga, wat je bij natuurparken overal ziet staan en wat ook is doorgevoerd in de nationale wetgeving. Nieuw-Zeeland was dankzij de Maori-cultuur het eerste land dat de natuur juridische rechten gaf. Zoiets zou ook in Nederland kunnen werken: wetgeving die de natuur rechten geeft.”

Lees ook: Jessica den Outer strijd voor rechten voor de natuur in Nederland

Zag je die visie van de Maori op meerdere plekken terug?

“Ja. Dat wereldbeeld, waarin we verplicht zijn voor de natuur te zorgen, sloot bijvoorbeeld ook heel goed aan bij het begrip Ubuntu wat we in Zuid-Afrika van de Zoeloe-cultuur leerden: ik ben omdat wij zijn. Het idee van solidariteit van de mensheid. Maar ook: wij zijn, omdat de aarde is. We zijn als samenleving en als mens afhankelijk van die aarde, net zoals wij zeilers afhankelijk zijn van onze boot. Als je het schip niet goed onderhoudt en door je voorraden heen bent, ben je reddeloos verloren. Dat geldt ook voor de aarde als ons moederschip in de ruimte.”

“Maar we zagen het ook terug bij de Aboriginals in Australië en de Mi’kmaq in Noordoost Canada: zij kennen hun verantwoordelijkheid naar toekomstige generaties en daarom wordt bij elke beslissing ook gekeken naar het effect op hen die na ons komen, 7 generaties verder. Het is fascinerend dat die continenten mijlenver uit elkaar liggen, maar dat het perspectief toch hetzelfde is.”

“If you take care of country, country will take care of you, zeggen de Aboriginals. Ze hebben gedurende tienduizenden jaren geleerd dat dit de manier is om te overleven. Je moet als gemeenschap in harmonie leven met je natuurlijke omgeving en met elkaar. We are nature. Als je dat snapt, snap je ook waarom je gezonde lucht en schoon water nodig hebt. Iets wat onze voorouders in Europa ook al wisten, want ook zij moesten in harmonie met de natuur leven om te overleven.”

Toch heerst in onze huidige welvaartsmaatschappij het idee dat je jezelf dingen moet ontzeggen en dingen moet opgeven als je duurzaam wil leven. Hoe kijken jullie daar tegenaan?

“Het is maar net hoe je ernaar kijkt. Je kan de focus leggen op minder vlees, minder vliegen, minder spullen: ik mag ook niks meer. Maar als je minder gaat consumeren en meer tijd gaat besteden aan familie en vrienden, krijg je iets terug wat qua waarde niet is uit te drukken in geld. Je krijgt ervaringen die veel beter zijn voor je gezondheid dan welke gadget dan ook. En zeg nou zelf: uiteindelijk vindt niemand vervuiling fijn. Niemand ademt graag vieze lucht in.”

“Zo spraken we een minimalist in Boston, die zei dat het hebben van minder spullen eigenlijk geen minimalisme is, maar maximalisme. Je hebt namelijk meer tijd om je te focussen op de dingen die echt belangrijk zijn in het leven. Het zijn allemaal keuzes die je kan maken, positieve keuzes die een positief effect hebben op jezelf, op de natuur om je heen en op de toekomst van de komende generaties. Op het moment dat er een goed, betaalbaar alternatief is, maakt dat die de keuze makkelijker.”

Dus jullie zijn positief teruggekomen?

“Ja! We hebben fantastische initiatieven gezien die bijdragen aan de energietransitie, de eiwittransitie en de natuurlandbouw. Het momentum is nu. En juist nu de politiek zo faalt in een tijd waarin meerdere problemen opgelost moeten worden, merken we dat de onderstroom groeit. Omdat we het gevoel hebben dat we het als burgers zelf moeten doen. Als velen overstag gaan, kunnen we bedrijven en de politiek meekrijgen en een duurzame toekomst mogelijk maken.”

Benieuwd naar de duurzame initiatieven die Floris en Ivar onderweg bezocht hebben? Lees dan hun boek Overstag of bekijk hun website Sailors for Sustainability.

-Dit artikel bevat één of meerdere affiliate links-