HKW zoekt uit: hoe duurzaam is jouw wc-papier?

Als er één alledaags product is dat we allemaal gebruiken, dan is het wel wc-papier. Gemiddeld verbruik je zo’n honderd rollen per jaar. De een gaat voor wit en zacht, de ander voor grijs en hard; de ene rol is de andere niet. En dat heeft niet alleen met het uiterlijk en de hardheid van het papier te maken. Maar hoe weet je of die rol ook duurzaam is? Wij zochten het voor je uit.

Er zijn grofweg drie soorten wc-papier op de markt: rollen gemaakt van virgin papier, gerecycled papier en bamboepapier. En wat de grondstof is, dat zie je niet aan de rol. 

Virgin wc-papier

Virgin wc-papier wordt gemaakt van nieuwe houtpulp – vaak van bomen die speciaal voor papierproductie gekapt worden. Deze bossen vind je in Scandinavië, of de basis is tropisch hardhout. Dit papier komt met een flinke ecologische voetafdruk, en het is natuurlijk doodzonde om het twee seconden te gebruiken en daarna meteen door te spoelen. Maar zoals je weet: duurzaamheid is nooit zwart-wit, en hier zit ook een upside aan.

Gerecycled wc-papier en rollen van bamboe 

Gerecycled wc-papier is gemaakt van gerecycled papier – denk aan kranten, tijdschriften en kantoorpapier. Dan denk je misschien aan die harde, grijze rollen, maar dat hoeft niet. Alleen zit er bij dit wc-papier een adder onder het gras. Maar daarover straks meer.

En dan heb je nog bamboe-wc-papier. Dat wordt gemaakt van – de naam zegt het al – bamboe, een snelgroeiende grassoort die groeit zonder irrigatie, kunstmest en bestrijdingsmiddelen.

Hoe duurzaam is bamboe 
Voor de teelt van bamboe heb je geen irrigatie, kunstmest of bestrijdingsmiddelen nodig. Dat scheelt flink in water- en chemicaliënverbruik. Maar bamboe scoort ook op klimaatvlak verrassend goed: het slaat veel CO₂ op – waarvan zo’n 40% zelfs in de bodem terechtkomt.

Het mooie? Oogsten vermindert die opslag niet, maar stimuleert juist nieuwe groei. Elke oogst zorgt voor extra fotosynthese én extra koolstofopslag via de wortels. Die koolstof in de bodem blijft daar langdurig – 20 tot soms wel 60 jaar – opgeslagen. En dat is meetbaar, maar nog lastig te vergelijken.

Deze vorm van koolstofopslag wordt vaak nog genegeerd in standaard LCA’s (Levenscyclusanalyses), die de milieu-impact van producten berekenen. Nieuwe, dynamische LCA-methodes én EU-beleid doen dit wel. Pas dan kan je een eerlijke vergelijking maken tussen gewassen.

Duurzaamheidsrisico’s: wat spoelen we eigenlijk door?

Wc-papier heeft geen lange levensduur. Na het afvegen belanden de vellen van de rol linea recta in het riool – en daarmee uiteindelijk ook in onze waterzuivering of in het milieu. En daar zit een veel groter probleem dan de herkomst van het papier.

Virgin papier is vaak gebleekt met chloor, wat chemisch restwater oplevert bij de productie. Dat is niet fijn, maar gerecycled papier is niet per se schoner: daarin kunnen schadelijke stoffen uit de inkt of coatings van drukwerk achterblijven. Die verzameling van chemische stoffen noemen we ook wel PFAS.

PFAS is de afkorting van per- en polyfluoralkylstoffen, een groep van duizenden chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. PFAS breekt niet af in de natuur en veroorzaakt gezondheidsrisico’s – denk aan hormoonverstoringen, verminderde vruchtbaarheid en schade aan het immuunsysteem.

PFAS in gerecycled toiletpapier: een onzichtbaar gevaar

PFAS, ook wel ‘forever chemicals’ genoemd, blijkt hardnekkiger dan gedacht. Uit onderzoek blijkt dat wc-papier een van de grootste bronnen is van deze schadelijke stoffen in ons huishoudelijk afvalwater. 

PFAS komt via het toiletpapier in het riool terecht en uiteindelijk – ondanks zuivering – in onze rivieren en het grondwater. PFAS komt in het gerecyclede papier terecht via drukinkten, coatings of thermisch papier (zoals kassabonnen).

Zuiveringsinstallaties staan vrijwel machteloos tegenover deze stoffen, zo bleek uit aanvullend onderzoek van STOWA. De meeste technieken die medicijnen uit afvalwater filteren, laten PFAS grotendeels ongemoeid. Alleen ultrafijne nanofilters en experimentele biofilters lieten een voorzichtig positief resultaat zien, maar zelfs dan blijft er een geconcentreerde reststroom PFAS over die uiteindelijk alsnog vernietigd moet worden.

Daarom pleiten experts voor strengere wetgeving, een verbod op PFAS in producten én betere samenwerking tussen overheden. Want hoe geavanceerd onze technologie ook wordt: voorkomen blijft veel effectiever dan genezen.

Wat is het alternatief?

“Bamboe,” zegt Leroy Ranglek, oprichter van het wc-papiermerk Bamboi. “Gebruik gerecycled papier liever voor karton of printpapier – niet voor iets wat in het water belandt,” legt hij uit. “Maar voordat we massaal overstappen, moet er nog wel wat gebeuren.”

Bamboe: het duurzame alternatief?

Bamboe-wc-papier is zacht en – misschien nog wel belangrijker – volledig PFAS-vrij. Leroy: “Het bamboe wordt gekookt tot pulp, zonder schadelijke chemicaliën, en de overgebleven stoffen worden opnieuw gebruikt. Dat betekent: géén schadelijke lozingen in het milieu – een groot pluspunt ten opzichte van traditionele papierproductie.”

De bamboeindustrie is nu vooral in Azie gevestigd, waar ruime voorraaden zijn en genoeg kennis over de duurzame productie. 

“Dat lijkt een keerzijde,” vertelt Leroy. Dat de productie in Azie plaatsvindt, zorgt voor transportemissies. “De emissie van Hong Kong naar Rotterdam over zee is ongeveer te vergelijken met de uitstoot van 700 – 900 kilometer transport per vrachtwagen over land. Daardoor maakt het transport maar een klein deel (5%) uit van de totale voetafdruk. Toch hebben we ook de ambitie om de hele keten naar Europa halen. Bijvoorbeeld naar Portugal, waar al bamboe groeit en waar we een nieuwe papierlijn willen opzetten – van plant tot wc-rol.”

Van China naar Portugal – bamboeproductie naar Europa halen

Volgens Leroy is het belangrijk om meteen breder te kijken dan alleen wc-papier. “Je kunt uit één bamboebos producten maken voor meerdere sectoren: van toiletpapier tot bouwmateriaal. Zo creëren we waarde voor boeren en maken we de productie lokaal én circulair.” 

Ook benadrukt hij dat je kunt werken met verschillende soorten bamboe. “We werken met een gemengde aanplant op gedegradeerde gronden. Dit noemen weook wel natuurinclusieve bamboeteelt. Dit zorgt ervoor dat de bamboe niet alleen positief bijdraagt aan lokale ecosystemen en biodiversiteit, maar ook duurzame leefomstandigheden ondersteunt en de bodemgezondheid op lange termijn behoudt. We voorkomen monoculturen en stimuleren we bodemherstel.”

Het duurzaamste alternatief 

Zelfs de duurzaamheid van een ‘simpel’ en alledaags product, zoals wc-papier, is dus niet zwart-wit. Kies dus altijd voor een merk dat een FSC en/of EU Ecolabel  heeft, of ga voor wc-papier van bamboe. 

Lees ook HKW zoekt uit:
Hoe duurzaam is jouw huisdier?
Plastic waterflessen wel of niet in de vaatwasser?
En hier vind je het complete overzicht.