Winterkamperen zonder houtkachel: zo blijf je toch warm (10 tips van een pro)

Met zelfmedelijden keek ik deze week naar foto’s van mijn fietsreis door Spanje en Portugal zeven jaar geleden. Ik was tweeëntwintig jaar en hoewel ik al mijn hele leven gekampeerd had, had ik dat nog nooit in winter gedaan. Daar lag ik dan: in mijn tentje in het wild, in mijn dunne slaapzakje, in februari. Ik droeg op de fiets een zomerjack en een katoenen joggingbroek en kóud dat ik het had. Ik keerde dan ook twee maanden eerder terug naar huis dan gepland en liet mijn droom om een wereldreis te maken op de fiets vervolgens jaren verwateren. Het was té heftig geweest, winterkamperen in de kou was een no go. 

Dat ik ook een dikkere slaapzak had kunnen kopen en met een paar andere kledingstukken al een wereld van verschil had kunnen maken, wist ik niet. Daarvoor moest ik in een tent gaan wonen; een avontuur dat ik twee jaar geleden ondernam. Daar bracht ik een week door in min tien graden, een maand in continue regen, en had ik zelfs een paar keer sneeuw op de tent. Hoe houd je het dan toch leuk zonder meteen al die dure outdoor meuk te moeten kopen en zoveel spullen mee te moeten sjouwen dat je een hijskraan nodig hebt? Ik neem je mee in duurzaam én (behoorlijk) lichtgewicht warm blijven tijdens het winterkamperen. (lees verder na de foto’s)

Zo blijf je warm tijdens het winterkamperen:

1. Draag wol. Wol isoleert als een malle, en zelfs ook nog als het nat is! In de survivalwereld wordt gezegd: cotton kills. Katoen houdt vocht (zoals zweet) vast en koelt ontzettend af, dat wil je echt compleet vermijden. Ik draag zelfs geen katoenen ondergoed of sokken! Mijn outfit op een koude kampeerdag: merino shirt en legging, dun wollen truitje, dikke fleecetrui, wollen broek, wijde regenjas tegen de wind, dikke sjaal en muts, polswarmers, dikke wollen sokken en barefootschoenen. In de laatste bewegen je tenen veel en worden daarmee sneller warm is mijn ervaring. Kleed je overigens niet té warm, als je veel gaat zweten koel je ook weer af. 

2. Voor tenten wil je juist wél katoen. Katoen is perfect in de winter, omdat het goed ademt. Daardoor heb je nauwelijks condens op je tent. Maar een polyester tent kan ook prima. Een binnentent met veel gaas houdt minder warmte vast, maar ventileert wel goed. Een binnentent met weinig gaas zou ik dan ook open laten zodat de lucht goed doorstroomt en de vocht uit je adem naar buiten kan ontsnappen. Anders word je ‘s ochtends wakker met een vochtig laagje op je slaapzak en dat creëert veel kou.

3. Zet je tent op een hogere plek en het liefst onder bomen. Koude lucht zakt namelijk naar de lagere plekken in het landschap en bomen kaatsen de warmte van de aarde terug in plaats van dat het allemaal ontsnapt het heelal in.

4. Ga vroeg naar bed. Hoe later je naar bed gaat, hoe kouder de omgevingstemperatuur en hoe langer het duurt voordat je een warm systeem hebt gecreëerd in je slaapzak. Het duurt bij mij vaak ook nog één á twee uur voordat ik comfortabel warm ben in mijn slaapzak, dus dan is vroeg naar bed gaan tijdens het winterkamperen ook een voordeel. 

5. Eet veel en warm voordat je gaat slapen, maar niet te kort van tevoren. Dan moet je weer zo vaak plassen en is je lichaam bezig met eten verteren in plaats van warmte creëren.

6. Een mummieslaapzak (die ook je hoofd omsluit) is een must en ik ben persoonlijk fan van dons. Het is niet diervriendelijk, dat is een groot nadeel, maar het is erg warm. Het dons houdt veel lucht vast en vormt daarmee een perfecte isolatielaag. Kies een slaapzak die een bereik heeft dat véél kouder is dan de temperatuur waar je in gaat winterkamperen en werk met extra laagjes zoals een lakenzak of een bivvybag. Ik doe één van deze twee altijd om mijn slaapzak heen om het condens op te vangen. Leg echter geen zware dekens op je donzen slaapzak, dan vervalt het effect van de luchtisolatie.

7. Let op de R-waarde van je slaapmatje: hoe hoger, hoe warmer (0-5). Een matje met alleen lucht is kneiterkoud; je kunt wel een aluminium autodeken op de grond leggen met de witte kant boven voor extra isolatie. Onderschat het belang van een warme mat niet tijdens het winterkamperen, je verliest veel warmte via de grond!

8. Prop je slaapzak vol met kleren zodat er minder lucht is om op te warmen. Dit werkt vooral ook goed als je last hebt van koude voeten: stop er een dikke sjaal of trui bij en je voeten warmen sneller op. En vergeet de kruik niet tijdens het winterkamperen! De beste warmtebron die je kan bedenken.

9. Vermijd uit je tent gaan, om te plassen. Mijn oplossing: ik plas gewoon in de tent in een pannetje die ik ‘s ochtends weer omspoel. Daarvoor moet je wel uit je slaapzak, maar dat is minder heftig dan helemaal naar buiten waar je veel warmte verliest.

10. Als je écht niet meer warm kan worden zijn er twee oplossingen: vuur maken, of bewegen. Toen het een ochtend min tien was op de camping was ik zo verkleumd dat ik ook het geduld niet had een vuurtje te maken. Ik ben toen een lange boswandeling gaan maken van anderhalf uur en toen ik terugkwam hadden medekampeerders het kampvuur al aan, perfect! Zorg wel dat je veel en genoeg eet als je voor beweging als warmtebron kiest.

Voordat je gaat winterkamperen: kijk wat je al hebt

Je kunt speciale gear kopen als je de nacht door wilt brengen in een winters bos, maar als je het maar een paar keer wil doen en nog niet precies weet wat werkt voor jou, raad ik aan om spullen te lenen van mensen om je heen. Een tent, een slaapzak, een matje, dikke dekens. Met laagjes kom je er altijd wel, zolang je de basisprincipes maar hanteert! Als je eenmaal van plan bent het vaker te doen en je eigen spullen te kopen, zet dan een melding aan op Marktplaats voor jouw favoriete merken. Zo kun je veel geld besparen op bijvoorbeeld een dikke winterslaapzak en stimuleer je de productie van nieuwe spullen minder.

Ik word ook altijd blij van mijn kasten opentrekken en zien wat ik zelf al heb: ik maakte bijvoorbeeld een lakenzak door twee goedkope fleecedekentjes aan elkaar te naaien en combineerde mijn zomerslaapzak met dikke wollen dekens voor een warm bedje. Wees creatief!

Qua kleren is het makkelijk testen of wat je in de kast hebt liggen geschikt is, want als de stof van zichzelf al koud aanvoelt zal het je waarschijnlijk niet zo warm houden. Zorg ervoor dat je laagjes losjes over elkaar zitten, zodat de lucht ertussen ook kan isoleren. Als je het leuk vindt, kun je ook leren breien of haken. Vooral accessoires als een muts, sjaal, polswarmers en beenwarmers heb je zó zelf gemaakt van bijvoorbeeld restjes wol.

Maar, waarom zou je winterkamperen???

Als je tot hier gelezen hebt en niet begrijpt waarom iemand überhaupt zou willen winterkamperen, bedenk je dan het volgende: in de winter zijn de bossen doodstil, er zijn nauwelijks insecten en je kunt onbeperkt kampvuurtjes stoken. Ik voel me altijd ontzettend gelukkig als ik wakker word in mijn warme slaapzakje terwijl mijn neus koud aanvoelt. Dan rits ik de tent open en zie ik de ijzel op de heide liggen terwijl de zon net boven de bomen uitkomt. 

Bovendien geeft het me een sterk gevoel om te weten hoe ik warm blijf zonder de gemakken van een verwarmd huis, in het kader van zelfvoorzienendheid. Dus de vraag is eigenlijk: als je van natuur en kamperen houdt, waarom zou je dan niét in je tent willen slapen in de donkere maanden?

Lees ook: Asceline en Wyke gingen winterkamperen in Maashorst. Dit is wat ze ervan vonden. En: 20 dingen die je op je duurzame bucketlist wil zetten.