We moeten het eens over de bij hebben. Of specifieker over de honingbij. Ten eerste omdat het vandaag Wereld Bijendag is. Ten tweede omdat Amsterdam de strijd aangaat met de honingbij, die een bedreiging vormt voor de wilde bij. En ten derde omdat ik me -in het verlengde daarvan- zat af te vragen waarom vegans eigenlijk geen honing eten?
Angelina Jolie
Laten we beginnen met Wereld Bijendag. Deze dag werd in 2017 door de VN in het leven geroepen om aandacht te vragen voor de penibele situatie van de bij. In dat kader stond Angelina Jolie vorig jaar nog op de cover van National Geographic. En dat werkte wonderwel, al is het alleen maar omdat op de foto te zien is hoe tientallen bijen over haar blote huid -inclusief gezicht- kruipen en wij daar massaal van konden griezelen. Angelina lijkt er zelf trouwens ook niet helemaal gerust op moet ik zeggen, al kan dat ook komen omdat ze 18 minuten doodstil moest zitten.
De rode lijst
Maar goed, ik dwaal af. De bij. In Nederland hebben we bijna 360 verschillende soorten waarvan ruim de helft op de nationale Rode Lijst van bedreigde diersoorten staat. Die bijen worden onder andere bedreigd door landbouwgif, stikstof en het intensieve landgebruik waardoor er weinig ruimte is voor ongerepte natuur en wilde bloemen.
Om de bij een handje te helpen, werken gemeenten met bloemenlinten, natuurinclusieve gebouwen en maaien ze minder. Hierdoor blijven de bloemen staan tussen het lange gras (in bijvoorbeeld de berm) en dat levert weer voedsel op voor de bij. De Nationale Zaaidag helpt daar natuurlijk ook bij: dan kunnen we met z’n allen gratis zaaigoed ophalen, zodat we de bijen kunnen trakteren op het stuifmeel van verschillende inheemse bloemen in tuinen, plantsoenen en parkjes. So far, so good zou je zeggen. We doen ons best en daarmee is het aantal bijen in ieder geval gestabiliseerd, for now. Want er gloort een nieuwe bedreiging aan de horizon. Namelijk, de honingbij.
De opkomst van de honingbij
Bij de vijfde nationale Bijentelling vorige maand werd de honingbij by far het meest gespot, al was dat percentage wel een stuk lager dan vorig jaar. Toch luidt Amsterdam de alarmklok. De hoofdstad telt nu namelijk zo’n zes tot zeven honingbijenvolken per vierkante kilometer, terwijl de wilde bij al vanaf vier honingbijvolken per vierkante kilometer last krijgt van de oneerlijke concurrentie van de honingbij. Die maakt immers gebruik van dezelfde voedselvoorraad en als er veel volken op elkaar leven hebben de wilde bijen het nakijken. Daarom wil de gemeente het aantal kasten terugbrengen tot maximaal drie per vierkante kilometer. Een halvering van de huidige stand dus.
Waarom zijn honingbijen een probleem?
Maar wat is er mis met de honingbij? Want ook een honingbui verzamelt stuifmeel en nectar en zorgt voor bestuiving. Alleen levert de bestuiving door verschillende soorten wilde bijen een betere oogst op. Zo neemt bijvoorbeeld de appeloogst in een boomgaard toe als er verschillende soorten wilde bijen rond zoemen. En kan een afname van het aantal wilde bijen de productie van gewassen als groente en fruit zelfs in gevaar brengen.
Er is nog een voordeel voor de honingbij: die leven als volk bij elkaar in een kast en kunnen met elkaar communiceren. Als een bepaalde boom in bloei staat, kunnen ze dat dus aan elkaar doorgeven en komen ze er met z’n allen op af. Een wilde bij leeft meer solitair, dus die heeft dat communicatienetwerk niet. Bovendien, wat is een handjevol wilde bijen op een volk van zo’n 10.000 honingbijen? Je snapt het: de wilde bij kan daar niet tegenop concurreren. Helder.
Tot slot: die honing
Ja, de honing. Wat is daar mis mee? Als in, waarom eten veganisten eigenlijk geen honing? Ten eerste, omdat het een dierlijk product is. En dat dier, de honingbij, moet heel hard werken voor die honing. Zo vliegt een bij ongeveer 200 keer uit om één gram honing te maken. Die honing maken ze in principe niet voor onze lol, maar om de winter door te komen.
De imker, die de honing uit de kast neemt, heeft daar wat op bedacht: de bij krijgt suikerwater om de winter door te komen. Dat is net zo zoet alleen mist het de nodige voedingsstoffen waardoor de bij vatbaarder wordt voor schimmelinfecties, mijten en virussen. En daardoor komt zo’n bijenvolk en de bijenpopulatie als geheel dus weer onder druk te staan.
Daarnaast heeft Vegan Challenge het op hun site trouwens ook over het nodige leed onder de bijen. Zo worden de vleugels van de koningin vaak beschadigd, zodat ze niet kunnen wegvliegen. Ook worden ze vaak kunstmatig geïnsemineerd.
Dat gezegd hebbende: er zijn ook honingvolken die niet meer zo ver uitzwermen als vroeger en daardoor minder energie kwijt zijn. Ze hebben honingoverschotten en die kunnen best geoogst worden, zei bijenexpert Nadine Schalk drie jaar geleden op Nu.nl Haar advies is om honing direct bij de imker te kopen en de imker ook te vragen hoe hij/zij de bijen behandelt. En om nooit meer onnadenkend een lepel honing in de thee te dopen, want daar zit dus heel wat werk achter.
Binnenkort gaan we een kijkje nemen bij een stadsimker, dus houdt de site in de gaten.
