Droom jij ook over groenten en fruit uit je eigen moestuin op je bord? Maar daarvoor heb je toch groene vingers, veel ruimte en tijd nodig? Nou, dat valt eigenlijk best mee. Met ons stappenplan, handige tips, weetjes en een beetje geduld kun je vandaag nog beginnen. Wie weet waar dat toe leidt.
Stap 1: kies een goede plek
Om een moestuin te beginnen heb je helemaal niet zo veel ruimte nodig. Een tuin is natuurlijk handig, maar op je balkon of dakterras kun je ook van start in een moestuinbak of in potten. Kies daarom eerst waar jij je moestuin wilt beginnen.
Stap 2: zorg voor een gezonde bodem
De basis van je moestuin is natuurlijk de grond waarin jij je groenten gaat verbouwen. Op een arme, uitgeputte bodem groeien namelijk geen gezonde gewassen. Paul Kortekaas van Triodos Bank legt uit waarom. “Planten halen hun levenskracht en voedingsstoffen uit een gezonde bodem. Zo heeft de bodem invloed op jouw gezondheid. Daarom is een gezonde bodem het uitgangspunt van alles wat we verbouwen.”
Grofweg zijn er drie soorten grond: veen, zand en klei. Er zijn ook mengvormen mogelijk. Het is belangrijk te weten op wat voor soort grond jij tuiniert. Zandgrond is arm en vraagt veel voedingsstoffen en compost om het water vast te houden. Klei heeft van zichzelf meer voedingstoffen en is compacter, maar daar loopt het water minder goed weg. Met wat extra kalk aan het eind van de winter kun je de structuur van kleigrond verbeteren.
Een gezonde bodem bevat bodemdiertjes zoals regenwormen, kevers en pissebedden, evenals schimmels en bacteriën. De bodemdiertjes eten de resten van dode planten en dieren op. Schimmels en bacteriën breken wat overblijft af tot voedingsstoffen voor planten. Om de bodem gezond te houden, gebruik je dus geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest, want die zijn niet goed voor het bodemleven. Gebruik in plaats daarvan biologische (stal)mest of plantaardige mest en compost. Ook spit je zo min mogelijk. Dat is veel beter voor de structuur van de bodem en dus voor het bodemleven. En het bespaart je ook nog eens veel tijd.
Stap 3: maak een plan
Voordat je begint met zaaien, is het slim om een moestuinplan te maken. Je zet op een rij welke groenten je wanneer gaat zaaien en kunt oogsten. Het kost even tijd, maar het is wel belangrijk. Vooral als je weinig ruimte hebt, moet je slimme keuzes maken. Er zijn namelijk groenten die snel groeien en de hoogte in schieten. Andere groenten nemen juist veel bodemruimte in. Er zijn groenten die helemaal niet bij elkaar in de buurt willen staan, en groenten die het juist beter doen als ze naast elkaar staan. Zet bijvoorbeeld ui en wortel wel naast elkaar en tomaat en wortel liever niet. Want tomatenplanten scheiden een stof af waardoor de wortels langzaam gaan groeien. Even googelen op het woord combinatieteelt en je vindt alle goed en slechte combinaties. Je kunt je ook laten leiden door de grondsoort. Wortels groeien bijvoorbeeld makkelijker op zandgrond dan op klei. Superslim om daar allemaal rekening mee te houden. Een moestuinkalender helpt hierbij.
Bestuivers zijn essentieel voor je moestuin Bijen en andere bestuivers zijn essentieel als je groenten, fruit en kruiden verbouwt. Ze bevruchten immers je planten en – als je het groot aanpakt – fruitbomen. Gelukkig zijn ze dol op jouw moestuin. Je trekt ze aan met planten en bloemen waar ze van houden. Lok bijen en hommels met bijvoorbeeld aardbeien in je tuin en door bloemen rond je moestuin te zaaien. Bij Imkerij de Werkbij in Veenendaal weten ze alles van bijen en honing. De Werkbij is een van de grootste imkervakhandels van Nederland. Bovendien is het een sociale onderneming waar mensen met afstand tot de arbeidsmarkt werken. Rik van Leeuwen van de Werkbij: “Er werken ongeveer 25 mensen bij ons. Samen verwerken we de honing en maken andere producten van bijvoorbeeld bijenwas. Veel honing komt uit onze eigen bijenkasten. We hebben er zo’n 500. Ook kopen we honing van andere imkers in, bij voorkeur uit Nederland en Europa, zodat er altijd voldoende aanbod is. Daarnaast verhuren we onze bijenvolken aan fruittelers om hun bomen te bevruchten. Wat in het groot gebeurt bij de fruittelers, gebeurt natuurlijk ook op je balkon en in je tuin. Bestuiving door bijen is noodzakelijk voor ons voedsel.” Daarom is het belangrijk om je moestuin aantrekkelijk te maken voor bijen en andere bestuivers.
Stap 4: zaai binnen voor
Je kunt groenten voorzaaien in een bakje of pot. Dat doe je meestal binnen. Zodra de plantjes blaadjes krijgen verpot je ze in een apart potje. Als ze sterk genoeg zijn, kunnen ze de grond of moestuinbak in. Het is wel slim om je planten even te laten wennen aan de koudere buitenlucht voor je ze in de moestuin zet. Afharden heet dat.
Stap 5: begin simpel
Als je nog niet zo veel ervaring hebt met moestuinieren, kun je het beste beginnen met groenten die gemakkelijk te telen zijn. Bijvoorbeeld sla, wortel, radijs en spinazie. Deze planten hebben weinig verzorging nodig en geven snel resultaat. Zo wordt moestuinieren leuk!
Ga je zaaien, houd dan beslist rekening met het weer. In april kun je in principe veel groenten al buiten zaaien. Maar als het onverwacht heel koud of nat wordt, moet je je planten wel beschermen of even wachten met zaaien. Met sommige groenten moet je echt wachten tot er geen nachtvorst meer komt. Boontjes bijvoorbeeld kun je pas na de ijsheiligen (van 11 tot 14 mei) buiten in de volle grond zaaien. De kans op nachtvorst is dan nihil.
Stap 6: bereid de grond voor
De grond van je moestuin moet niet te koud en nat zijn. Dan kiemen de zaadjes niet goed. Hark daarom de bovenlaag van je moestuin goed los. Om de groenten goed te laten groeien, heb je genoeg aarde nodig. Op het balkon of dak is dat niet zo gemakkelijk, maar het kan wel. Het is belangrijk dat je grondlaag luchtig is, want anders kunnen de planten geen wortelschieten. Gebruik een lichte grondsoort die veel water opneemt en vermeng die met compost of humus voor een goede voeding. Let goed op als je humus, tuinaarde en compost koopt. Er zit vaak turf in, waarvoor natuurgebieden worden afgegraven. Turfvrije opties zijn wel te koop, maar nog lang geen gemeengoed. Een goed alternatief om de bodemstructuur te verbeteren zijn de wolkorrels van ORO. Je kunt natuurlijk ook je eigen compost maken! Zaai niet te diep, want dan heb je kans dat de zaadjes gaan rotten.
Met een gezonde bodem gaat het (bijna) vanzelf Bij het biologisch landbouwbedrijf De Terp weten ze alles van duurzaamheid én het belang van een gezonde bodem. Op de akkers van dit familiebedrijf groeien al decennia lang pompoenen van zaadje tot supermarkt, maar ook granen, gras, klavers en groenbemesters. Aanvullend is er een natuurbos met 30.000 bomen en struiken, een voedselbos, waterpartijen en natuurvriendelijke oevers, waardoor de biodiversiteit er hoogtij viert. Jeroen Robbers is de oprichter van De Terp. Belangrijk binnen het bedrijf is de verwerking, handel en opslag van zesduizend ton pompoenen per jaar. Volgens Jeroen is pompoen een ideale groente om zelf te verbouwen: “Een pompoenplant heeft niet zo veel nodig en ook weinig last van ziekten en plagen. Het is daarom ideaal om ze zelf te verbouwen. Je zaait het pompoenzaad half mei in gezonde grond. Heeft jouw moestuin kleigrond, dan helpt het als je de grond wat losmaakt. Heb je zandgrond, dan kun je wat organische voeding toevoegen. Elke grond heeft namelijk zijn eigen wensen en als je daaraan tegemoet kan komen, dan groeien de pompoenen eigenlijk vanzelf.
Stap 7: geef voldoende water
Als je gaat zaaien is het belangrijk dat je grond de juiste vochtigheid heeft. Dat betekent dus dat je af en toe water moet geven. Dat is nog belangrijker als je groenten in bakken of potten verbouwt. Het is op een balkon of dak namelijk droger en warmer dan in een tuin. Kun je een regenton bij je moestuin zetten, dan is dat handig: je hebt water bij de hand en hoeft geen leidingwater te gebruiken.
Stap 8: zorg voor voedingsstoffen
Het is ook belangrijk dat je regelmatig het onkruid uit je tuin haalt. Dan kun je meteen kijken hoe het met je groenten gaat en of je al iets kunt oogsten. Door om de paar weken nieuwe groenten en kruiden te zaaien, zorg je ervoor dat je niet ineens met te veel opbrengst zit.
Met biologische meststoffen – uit dierlijke meststoffen en/of plantaardige compostsoorten – voeg je voedingsstoffen toe aan de aarde. Zo verbeter je de vruchtbaarheid van de grond. De belangrijkste voedingsstoffen zijn stikstof (N), fosfaat (P2O5) en kali (K2O). Planten nemen deze elementen op als ze groeien. Daarnaast bevat goede grond ook calcium, magnesium, zwavel en sporenelementen zoals koper, mangaan, boor, zink en ijzer. De planten nemen er niet veel van op, maar ze hebben het wel nodig. Elk element heeft namelijk een unieke functie tijdens de groei van de plant. Het leukste is natuurlijk om je eigen compost te gebruiken (zie stap 6).
Naar een eerlijke en duurzame keten Dit artikel werd mogelijk gemaakt in samenwerking met Triodos Bank. Zij pleiten al jaren voor een nieuw voedselsysteem. Een systeem dat geen schade veroorzaakt aan het milieu, de bodem of de biodiversiteit. Een systeem waarbij iedere schakel een eerlijk loon krijgt. En een systeem dat ervoor zorgt dat we met z’n allen gezonder gaan eten. Met het spaar- en beleggingsgeld van hun klanten financieren ze ondernemers als Imkerij de Werkbij en biologische boerderij de Terp. Bekijk wat ze nog meer mogelijk maken.
