Het aantal alleenstaanden in Nederland neemt toe, maar dat betekent niet dat we allemaal ook alleen wíllen wonen. Sterker nog, veel mensen willen juist samen wonen. Momenteel woont één op de vijf Nederlanders alleen (zo’n 3,3 miljoen mensen), en dit aantal zal naar verwachting oplopen tot 3,5 miljoen huishoudens in 2030. Uit de 1.467 ingevulde enquêtes van ons jaarlijkse Anders Wonen-onderzoek blijkt dat er een sterke behoefte is aan het delen van woonruimte met familie, vrienden of gelijkgestemden – bij voorkeur dicht bij de natuur.
Foto’s: Jonah Samyn, Marie van der Heijden en Pieter van den Boogaart
Zo lang we anonieme woontorens blijven bouwen, die er voor gemaakt zijn om zoveel mogelijk privacy te hebben en contact tussen buren juist te vermijden, is de kans groot dat de wooncrisis in de komende jaren zal leiden tot een eenzaamheidscrisis en een toename van het aantal mensen met mentale problemen.
Wooncommunities tegen eenzaamheid
Bijna de helft van de Nederlandse volwassenen voelt zich eenzaam (48,6%) en 1 op de 7 mensen voelt zich zelfs erg eenzaam. Een aantal dat toeneemt met de leeftijd. Om eenzaamheid tegen te gaan, helpt het niet dat we willen dat ouderen langer (en vaak alleen) thuis blijven wonen waar ze weinig aanspraak hebben. Uit ons onderzoek blijkt dan ook dat de oudere deelnemers best willen verhuizen, maar ze weten simpelweg niet waar naar toe.
Uit hun open antwoorden blijkt dat ze graag in hun eigen buurt willen blijven wonen (want daar ligt hun sociale netwerk), maar dat daar weinig woningen te vinden zijn. Ook zouden ze graag samen met anderen willen wonen. Van de 373 vrouwen van 50 jaar en ouder die alleen wonen, willen 170 van hen graag in een community wonen. Of willen ze bijvoorbeeld hun huis splitsen om zo ruimte te maken voor jonge gezinnen of andere alleenstaanden. Dat wordt ze alleen wettelijk gezien niet heel makkelijk gemaakt.
De woningmarkt in Nederland staat namelijk nog steeds onder steeds hogere druk: het tekort aan huizen loopt alleen maar verder op en er schijnt nog steeds geen licht aan de andere kant van de tunnel. Mensen vragen zich af of ze ooit überhaupt een huis kunnen kopen. En wanneer de oplossingen die ze bedenken om de wooncrisis op te lossen eindelijk mogen. Want stilzitten en wachten tot de overheid het gaat oplossen, zit er niet meer in. Dat is een gepasseerd station waar niemand meer vertrouwen in heeft. We gaan het zelf oplossen.
Samen wonen: weg met de anonieme woontoren
In de oplossingen die we zelf bedenken willen we in harmonie met elkaar en de natuur wonen. Uit het onderzoek kwam duidelijk naar voren dat we verlangen naar een community-gevoel en dat mensen echt op zoek gaan naar gemeenschappelijke woonvormen. Deelnemers geven aan dat het samenleven met anderen in een gedeelde setting voordelen biedt zoals sociale verbinding, gedeelde verantwoordelijkheden en een sterk gevoel van veiligheid en steun. Vooral in een tijd waarin individualisme overheerst, voelen veel mensen een gemis aan sociale interactie en eenheid.
Meer weten?
De 7 duurzame woontrends van 2025
Minimalisme ten top: Simone woonde twee jaar midden in de natuur in een tentje
5 herfsttips van de Groene Tuincoach voor een gifvrije, groene tuin
Deze drie generaties wonen nu samen in een huis
Cohousing in Deventer. Samen met de woningbouw realiseerden de bewoners 8 tiny houses
Wonen in een tiny house community
Wonen op een zeilboot en de wereld over reizen
Tips voor een duurzaam interieur
Zelfbouw: Sasja (31) bouwt zelf haar houten huis op palen
Je eigen huis bouwen in 7 stappen
Het verlangen naar meer natuur om ons heen is groot
Ook verlangen we naar meer natuur en dat gaat verder dan alleen de behoefte om in het groen te wonen. 53% van de deelnemers wil zelfs verhuizen om meer natuur om zich heen te kunnen ervaren en dan wil 39% van de deelnemers graag in een ecodorp wonen waarbij ze en een privé plek hebben en ook ruimtes en spullen kunnen delen. En dat is best opvallend als je bedenkt dat 35% van de deelnemers al op het platteland of in een dorp woont.
Veel mensen zoeken naar een plek waar ze fysiek en mentaal tot rust kunnen komen. Wonen in het groen biedt ontspanning, bevordert een gezonde levensstijl en vermindert stress. Maar wonen in de natuur past ook bij het verwezenlijken van duurzame ambities, want de behoefte om zelfvoorzienend en duurzaam te wonen is groot en 32% denkt dat meer natuur om zich heen helpt bij het verduurzamen van hun levensstijl.
Samen wonen en anders wonen: de wens is groot, net als de belemmeringen
Hoewel de wens om anders te wonen sterk is, wordt deze vaak geremd door praktische belemmeringen. De meest genoemde barrières zijn:
Financiering
Veel mensen geven aan dat ze simpelweg niet de middelen hebben om te investeren in alternatieve woonvormen. De grootste belemmering is het vinden van een betaalbare woning. Dit geldt vooral voor starters, maar ook voor ZZP’ers, voor wie het lastig is om een hypotheek te krijgen. Ook maken mensen zich zorgen over hoe hun kinderen ooit aan een huis moeten komen.
Beschikbaarheid van woonvormen
Het aanbod van woningen die aansluiten bij de wensen van respondenten is beperkt. Ecologische dorpen, tiny house communities, en cohousing-projecten zijn vaak schaars of moeilijk te realiseren. “Je komt er niet zo gemakkelijk tussen”, horen we. En het is niet voor iedereen weggelegd om als woonpionier het initiatief te nemen om een eigen project op te starten.
Regelgeving
Het verkrijgen van de juiste vergunningen voor alternatieve woonvormen kan een langdurig en complex proces zijn. Lokale overheden zijn vaak niet ingesteld op de variëteit aan nieuwe woonvormen die ontstaan. Denk aan cohousing, maar ook aan het verhuren van een deel van een huis of het splitsen van bestaande woningen. Mensen willen wel, maar het wordt zo lastig gemaakt.
Lange termijn ontwikkelingen
Voor de lange termijn zien we wel wat lichtpuntjes. Toen wij in 2021 voor het eerst de Anders Wonen Maand organiseerden, was het aantal mensen dat samen met anderen wilde wonen nog heel beperkt. Als we nu in de open antwoorden kijken, zien we een groot aantal mensen die met familie of vrienden op zoek is, of zou willen gaan naar een plek waar samen wonen een optie is.
Er zijn ook voorbeelden te vinden van cohousing projecten waar mensen inspiratie kunnen opdoen en ook is het mogelijk om met meerdere mensen een hypotheek af te sluiten. Zodra er meer mogelijk en bekend is, zal het aantal mensen dat deze stap neemt ook toenemen. Datzelfde geldt voor de wooncoöperaties, die in populariteit toenemen. Deze vorm van wonen zorgt ervoor dat de prijzen laag blijven en wonen geen investering wordt, maar een thuis.
Ook het aantal mensen dat op tijdelijke grond wil wonen neemt toe. Was het een aantal jaar geleden nog iets dat mensen echt een beetje spannend vonden, is dat nu steeds meer normaal. Een huis dat je ook weer kunt ‘meenemen’ naar een andere plek, maakt het nog gemakkelijker. En tenslotte de wens om in de natuur te wonen, is groot en blijft groeien. De connectie met de natuur zijn we op zo veel plekken kwijtgeraakt en die willen we terug.
Als we de uitkomsten van de onderzoeken van de afgelopen 4 jaar vergelijken zien we een aantal interessante ontwikkelingen.
De wens om anders te wonen
27% werkt hybride (31% in 2023, 40% in 2022 en 30% in 2021), dus thuis en op locatie.
52% wil anders wonen en is daar ook actief mee bezig (48% in 2023, 55% in 2022 en 62% in 2021).
31% wil anders wonen, maar bij hen blijft het voorlopig nog wel even bij dromen (37% in 2023, 30% in 2022 en 28% in 2021).
Waar zijn de ondervraagden naar op zoek?
81% wil duurzamer wonen (67% in 2023, 75% in 2022 en 70% in 2021).
68% wil meer natuur om zich heen (67% in 2023, 70% in 2022 en 77% in 2021).
41% zoekt een community gevoel (42% in 2023, 37% in 2022 en 38% in 2021)
29% wil kleiner wonen (27% in 2023, 25% in 2022 en 23% in 2021).
Zelfvoorzienend wonen
Zelfvoorzienend wonen houdt de gemoederen nog steeds flink bezig. Niet alleen ingegeven door de stijgende energieprijzen (voorgaande jaren wilde 70% van de deelnemers aan het onderzoek dit ook al), maar vooral ook door het gevoel om onafhankelijk te willen zijn van fossiele brandstoffen. Van de deelnemers heeft 47% maatregelen genomen om hun huidige woning te verduurzamen. 27% heeft een huurwoning en kon daar dus niet zelf mee aan de slag.
Huurders voelen zich beperkt in de mogelijkheden om hun huurwoning te verduurzamen. Er zijn kleine ingrepen die het verschil kunnen maken, maar het is uiteindelijk toch de huiseigenaar die deze stappen moet zetten. Dat is dan ook een van de redenen dat veel mensen op zoek zijn naar een betaalbaar, duurzaam en vaak ook klein koophuis als alternatief voor de huurwoning.
Al met al zien we dat er echt wel interessante ontwikkelingen zijn op de woningmarkt, maar die zijn nog niet voor iedereen weggelegd. Het opzetten van een anders woonproject vraagt nog steeds om een enorme organisatiekracht, doorzettingsvermogen, vaak ook nog eigen geld en een netwerk van mensen die je kunnen helpen. Om de woningmarkt socialer te maken, hebben we nog een lange weg te gaan, maar de woonpioniers spelen daar wel een belangrijke rol in.
Wie waren de deelnemers aan het onderzoek?
81% was vrouw. De gemiddelde leeftijd was verdeeld tussen de 18 en 70+, maar de meerderheid is 40 jaar en ouder.
In wat voor huis wonen de deelnemers?
57% van de deelnemers woont in een koophuis
7% woont in een eigen appartement
16% huurt een huis
12% huurt een appartement
8% woont anders, in een ecodorp, anti-kraak op een boerderij, huurt een kamer, woont op een woonschip of huurt bij ouders of kind in de tuin.
Waar wonen de deelnemers?
33% van de deelnemers woont in een kleine of middelgrote stad
24% woont in een grote stad
8% woont op een andere plek, zoals op een vakantiepark of in een buitenwijk van een grote stad.
Uitkomsten van de polls
Elke week vroegen we in de nieuwsbrief een vraag en hier vind je alle uitkomsten op een rij.
Zou jij in een eco-community willen wonen? Ja 79% / Nee 21%
Heb jij groene vingers? Ja 69% / Nee 31%
Overweeg jij cohousing? Ja 80%/ Nee 20%
Heb jij wel eens geld verdiend met de verkoop van je huis? Ja 52% en 48% niet
Zou jij graag een huis willen bouwen met anderen? Ja 66.3% / Nee 33.7%
