Wat is PFAS en PFOA en waarom wil je het vermijden?

PFAS en PFOA, het lijken de namen van een enge ziekte. Maar PFAS is een groep chemische stoffen dat in verschillende producten wordt gebruikt. Je komt de term vooral tegen bij de anti-aanbaklaag van kookpannen. Waarom zijn deze stoffen zo omstreden? En hoe herken je PFAS vrije pannen?

PFAS en PFOA, maar ook PFOS

Moeilijke termen, maar het is belangrijk dat het onderscheid duidelijk is. Want er bestaat nogal wat verwarring over dit onderwerp. PFAS is de afkorting van Poly- en perfluoralkylstoffen. Deze groep bestaat uit meer dan zesduizend stoffen. Ze zijn door mensen gemaakt en komen van nature dus niet voor in het milieu. Bekende PFAS stoffen, die je als een soort familie kan zien, zijn:

• PFOA (perfluoroctaanzuur, ook wel C8 genoemd)
• PFOS (perfluoroctaansulfonaten)

Deze twee stoffen zijn inmiddels verboden bij de productie van pannen.

PFAS hebben handige eigenschappen: ze stoten bijvoorbeeld water, vet en vuil af. Ze kunnen goed tegen warmte en kunnen vloeistoffen goed laten uitvloeien. Ideale eigenschappen voor een anti-aanbaklaag in je kookpan zou je zeggen. Maar PFAS en voedselbereiding, gaat dat samen? Niet echt dus.

Schadelijke eigenschappen van PFAS

Van een aantal PFAS is inmiddels bekend dat ze schadelijke, en op z’n minst ongewenste, eigenschappen hebben. Uit onderzoek naar de meest gebruikte vormen van PFAS blijkt dat ze toxisch zijn. Dus slecht voor het milieu en de gezondheid. Ze verspreiden zich razendsnel in de natuur en ze zijn here to stay. Want PFAS zijn niet of nauwelijks biologisch afbreekbaar. Daardoor kunnen ze ook ophopen in ons lichaam, dieren en planten.

Risico’s voor de gezondheid en het milieu

Wat zijn de risico’s van PFAS en PFOS? Steeds meer wetenschappelijk onderbouwde feiten wijzen op de grote risico’s van PFAS voor de gezondheid en het milieu. De meeste van deze onderzoeken gaan over PFOA en PFOS. Het blijkt dat deze stoffen leverschade veroorzaken en een negatieve invloed hebben op ons immuunsysteem. Ze zijn schadelijk voor de voorplanting en voor de ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook zijn ze mogelijk kankerverwekkend. Daarbij geven PFAS risico’s voor het milieu. Met name voor dieren in de top van de voedselketen, zoals vogels en zoogdieren.

In hoeverre de stof risico geeft, is afhankelijk van de hoeveelheid plus hoe vaak en hoe lang het contact is. Betrouwbare en actuele informatie vind je op de website van het RIVM.

Wat zijn PFAS vrije pannen?

Veel mensen hebben wel eens iets gehoord over “de anti-aanbaklaag van koekenpannen”. Maar wat daar precies mee aan de hand is, weten veel mensen niet. Zo blijkt onder andere uit een enquête van TROS Radar. Er bestaat helaas geen keurmerk waarmee je zeker weet dat de pan geen PFAS bevat. Wil je garantie voor 100% PFAS-vrije pannen? Gebruik dan eentje van gietijzer, roestvrij staal (rvs), koolstofstaal of met een keramische anti-aanbaklaag.

PFOA-vrije pannen zijn níet PFAS-vrij

“PFOA-vrij”, klinkt goed wanneer je een verantwoorde pan wilt kopen. Zo dacht ook een lezer waarvan we een bericht ontvingen. Ze kocht pannen zonder PFOA. Hiermee kun je de indruk krijgen dat de pan dus geen PFAS bevat. Maar niets is minder waar. Wanneer dit op een pan vermeld staat, is de kans namelijk groot dat er wel andere vormen van PFAS inzitten.

En nu?

Begin dit jaar hebben de Nederlandse overheid en andere Europese lidstaten een voorstel gedaan voor een Europees verbod op PFAS. Tientallen organisaties, zoals onder andere Stichting Tegengif, sporen de EU-autoriteiten aan om snel tot een verbod te komen. Bekijk daarom tot die tijd, voordat je een pan met anti-aanbaklaag koopt, kritisch de productinformatie van de fabrikant. Wanneer niet duidelijk vermeld staat om welk materiaal het gaat, kun je ervan uitgaan dat er PFAS inzit. Fabrikanten zullen het duidelijk vermelden wanneer het om een 100% vrije PFAS pan gaat.