5 manieren om niet overprikkeld te raken aan het einde van het jaar

Als ik mijn ogen opendoe is het pas 5 uur ‘s ochtends. Ik heb nog lang niet genoeg geslapen, maar mijn brein begint meteen te ratelen. Beelden, stemmen, scenes uit boeken, films en het echte leven: alles buitelt in flarden over elkaar heen, alsof mijn systeem nog niet voldoende tijd heeft gehad om de drukte aan het einde van het jaar netjes weg te schrijven op mijn harde schijf. De lades van het archief van mijn korte termijn geheugen staan nog wagenwijd open. Er was een afscheidsetentje, mijn verjaardag, een grote deadline, kerst, iemand anders verjaardag, een zieke vriendin, het bezoek van familie, vrienden, buren, (ex-)collega’s… Er moesten cadeautjes gekocht, eten gemaakt, pakketjes geretourneerd. De administratie moest afgerond. Afspraken moesten worden gemaakt…. Ik ben duidelijk overprikkeld.

Wanneer ben je overprikkeld?

Overprikkeld zijn associeerde ik altijd met hoog sensitieve mensen en dat was ik niet. Maar je zou kunnen zeggen dat het moordende tempo waarin onze maatschappij zich voortbeweegt, hoogsensitieve mensen van ons allemaal maakt. Elk zeldzame moment waarop er even niets is, vullen we op met muziek, podcasts, memes, reels en ander zinloos vertier van social media, wat ongefilterd ons hoofd in stormt en daar ergens een plekje moet vinden.

Maar ook als we zelf niet continu naar onze telefoon grijpen, dan doen andere mensen in onze omgeving dat wel. Waar je (in de bebouwde kom) ook bent: er is geluid, beeld, knipperend licht, mensen…. En als al die indrukken zich maar blijven opstapelen zonder dat we de tijd nemen om ze ook te verwerken, dan raak je overprikkeld… Zeker aan het einde van het jaar, als de reserves op zijn en de dagen zich vullen met afspraken en losse eindjes op je to-do-lijst die afgerond moeten worden voor het einde van het jaar.

Feitelijk betekent overprikkeld zijn dat alle informatie die je brein binnenkomt niet meer kan verwerken. Je brein geeft een error, flarden van informatie blijft onverwerkt rondzweven in je hoofd en dat kan zorgen voor stress of slapeloosheid. Dit kan er toe leiden dat je eigen gedrag enigszins ongefilterd de eter in geslingerd wordt. Oftewel: je bent minder tolerant, flexibel en compassievol en meer prikkelbaar, geïrriteerd en boos. Of juist verdrietig en dus huilerig. Ogenschijnlijk om onverklaarbare reden en belangrijker nog: je lijkt er geen over controle te hebben.

Wat te doen als je overprikkeld bent?

Vroeger, als kind, had ik hier intuïtief een oplossing voor. “Zo,” zei ik dan tegen mijn vriendinnetjes waarmee ik op dat moment speelde. “Nu moet je weer weg.” Dan trok ik me terug in mijn slaapkamer, sloot de deur achter me dicht, draaide die soms zelfs in het slot en trok me helemaal niks meer aan van wat er zich buiten die slaapkamerdeur afspeelde. Menig keer voltrok zich daar een klein drama, waarbij voor mijn moeder de schone taak was weggelegd om uit te leggen dat mijn gedrag niet persoonlijk was en niks met afwijzing te maken had, maar gewoon met het feit dat ik even alleen moest zijn om weer op te laden.

Later heb ik geleerd dat dit sociaal onwenselijk gedrag was. Je kan niet altijd overal zomaar zeggen: nu moeten jullie allemaal even weg. En dus ging ik op zoek naar andere manieren om mijn overprikkelde brein stil te krijgen, de rust in mijn lijf terug te vinden en vooral weer op te laden zodat ik weer door kon met mijn drukke leven. Dit zijn de manieren waarop ik overprikkeling probeer te voorkomen of te herstellen (zie tips onder de fotogallerie).

1. Wandelen in de natuur (kan ook een park zijn)

Er is niks zo fijn als in stilte een wandeling te maken in de natuur. Mijn neiging is meestal om deze wandeltijd te benutten door een podcast te luisteren, maar als ik echt overprikkeld ben, dan doe ik mijn oortjes in zonder naar iets te luisteren en loop ik gewoon. Er is het ruizen van mijn jas, mijn ademhaling, het gekrijs van parkieten, een vliegtuig hoog in de lucht, het zachte tikken van regen op mijn capuchon, het schrapende geluid van grind onder mijn voetzolen, het gevoel van miezer of wind op mijn gezicht en er is de beweging. Elke stap leidt tot meer rust in mijn hoofd. Langzaam dwarrelen alle gedachten als stof naar beneden en komt er stilte.

2. Meditatie, elke ochtend

Meestal raak ik overprikkeld in drukke tijden, zoals rond de feestdagen, als ik gezonde gewoontes loslaat. Wandelen, gezond eten, yoga, meditatie: ik heb er allemaal geen tijd voor, totdat ik me herinner waarom ik al die dingen normaal ook al weer doe. Omdat het me herstel brengt, zowel fysiek als geestelijk. En dus gun ik mezelf de tijd om ‘s ochtends de wekker niet te zetten, een uur naar het plafond te staren zonder dat ik iets hoef om vervolgens een smoothie te maken voor als ik klaar ben met een kort rondje zonnegroeten en tien minuten meditatie. Ook als mijn brein blijft malen, of misschien wel juist dan, dwing ik mezelf te blijven zitten en telkens weer terug te komen bij mijn ademhaling en het observeren van mijn lijf, hoofd en hart. Klinkt simpel, maar op dagen van overprikkeling is dat hard werken.

3. Hoofdwerk afwisselen met fysiek werk

Mijn valkuil is om ‘nog even’ dit af te maken en die (terug) te bellen. Voordat je het weet wordt mijn dag gevuld met interviewen, schrijven, meetings en andere hoofdzaken en dat voel ik niet alleen in mijn lijf (die stram wordt), maar ook in mijn hoofd (die langer door blijft tetteren). Om dit te voorkomen, probeer ik computerwerk af te wisselen met fysiek werk. Dat klinkt heftiger dan het is, want wat ik er mee bedoel is dat ik tussen de middag even een soepje of salade maak. Dat ik even naar de winkel loop om boodschappen te doen, dat ik een paar bollen of planten in de tuin zet, dat ik hier en daar wat zwerfafval opruim, dat ik een taart bak voor later, dat ik de was doe of de vaatwasser uitruim of dus een wandeling maak door het park. Bosbaden is ook een fijne break: een vaste plek zoeken ergens in het groen dichtbij je huis en ‘gewoon’ observeren. Lees daar hier meer over. Door te doen, wordt het hoofd vanzelf stiller.

4. Je hoofd luchten met schrijven

We kennen natuurlijk allemaal het luchten van je hart, even stoom afblazen, maar soms denk ik wel eens dat ik mijn hoofd even moet luchten. Een goede manier daarvoor – voor mij – is het opschrijven van al die losse eindjes van indrukken. Zo houd ik secuur bij wat ik allemaal heb gedaan die dag en streep ik af (niet alleen mijn taken, maar ook mijn afspraken en al die kleine dingen die ik tussendoor doe). Dat afstrepen brengt een soort afsluiting, waardoor die zaken uit mijn hoofd kunnen. Ook het opschrijven wat er nog moet gebeuren zorgt ervoor dat dingen uit mijn hoofd kunnen: die hoef ik niet te onthouden: het staat op papier (of in mijn geval in de cloud).

Maar er zijn natuurlijk ook flarden van indrukken die hiermee niet getackeld zijn: daarover schrijf ik dan pagina’s vol. Gewoon alles wat in mijn hoofd opkomt, op papier zetten, ongecensureerd en zonder er met een (eind)redacteursoog naar te kijken. Eigenlijk zoals de morning pages (alleen doe ik het vaak ‘s avonds, om de dag af te sluiten), oftewel ongecensureerd 3 pagina’s volschrijven met wat er dan ook maar in je hoofd opkomt. Daarnaast is dankbaarheid een goede oefening om de dag af te sluiten: schrijf 3 dingen op van die dag waar je dankbaar voor bent, zo concreet mogelijk. Ook daarmee ben je alvast informatie van die dag aan het verwerken en dus aan het archiveren in je hoofd (en blijven er dus minder losse eindjes rond dwarrelen).

5 Prioriteiten stellen en me-time boeken

Mijn grootste valkuil om overprikkeld te raken, is het feit dat ik elk klein hoekje van de dag vol lijk te plannen. Mijn to-do-lijsten zijn vaak overambitieus (of ronduit onhaalbaar, zou je ook kunnen zeggen) en als iemand wil afspreken en er staat niks in mijn agenda, dan zie ik geen reden om ‘nee’ te zeggen (al voel ik die soms wel, in de vorm van moe en overprikkeld zijn). Wat ik daarom ben gaan doen, is het uitspreiden van mijn taken over de hele week in plaats van alles in een dag te proppen (prioriteiten stellen dus) en vooral: me-time boeken in de agenda. Niet alleen boek ik mijn yogasessies, meditaties en wandelingen in, maar ook mijn ‘op de bank hangen met een boek’ momenten. Hierdoor kan ik -als het zich voordoet- gewoon zeggen: sorry, ik kan dan niet naar de film (zonder verder uit te leggen waarom).

Hierbij hanteer ik overigens de vrije hand, dus als ik denk: dit vind ik toch wel heel leuk om wél te doen, of dit móet echt wel gebeuren die dag, dan schrap ik de yoga, wandeling of het taartbakmoment uit mijn agenda, totdat er langzaam weer de klad komt in deze rustmomenten en ik de teugels weer moet aantrekken. Zoals nu, vlak voor het nieuwe jaar begint, ik de balans weer aan het opmaken ben en stilaan begin te bedenken hoe ik wil dat mijn dagen er in het nieuwe jaar uitzien. Vol gezelligheid, sociale contacten, leuke projecten en reizen, maar ook met de nodige rustmomenten om niet overprikkeld te raken.

Conclusie: overprikkeld raken voorkomen

Vertraag, zoek de stilte op, minimaliseer de prikkels die binnen komen en als dat niet kan: maximaliseer de tijd om die prikkels te verwerken. Dat kan door de natuur op te zoeken, te mediteren, aan bosbaden te doen, ademhalingsoefeningen te doen, te bewegen (sporten, yoga, winterzwemmen), te doen (tuinieren, bakken, koken, opruimen) of simpelweg alles van je af te schrijven door middel van vrij schrijven (morning pages) of 3 dingen te noemen waar je dankbaar voor bent van die dag. Laat je computer en je telefoon eens voor wat ze zijn en pak een boek.

Wat zijn jouw tips om niet overprikkeld te raken? Laat het ons weten door hieronder een reactie achter te laten. Lees ook: 10 manieren om je fysiek en mentaal topfit te voelen.