Dit is hoe koeien met elkaar communiceren en jou begroeten (zo klinkt ‘hallo’ in koeientaal)

Ik ga maar meteen met de billen bloot: ik ga heel erg goed op die filmpjes op social waar een klein meisje tussen haar koeien in de wei ligt of een slaapliedje zingt voor een kalfje. Of die waar een boer met zijn koeien knuffelt, die daardoor helemaal in de ontspanstand gaan.  Of die waar een man in een weiland gitaar speelt voor de koeien die nieuwsgierig komen kijken en luisteren en reageren in hun eigen koeientaal…

Koeien, zo leerde mijn moeder me vroeger al, zijn hele slimme dieren. Kijk, zei ze dan als we met de fiets langs een weiland kwamen en even stopten, kijk in die prachtige ogen! En dat deed ik dan, een en al bewondering. Vooral voor de lange, lange wimpers en de vriendelijke oogopslag.

Mijn moeder is een boerendochter uit het tijdperk dat koeien nog gewoon horens hadden waar een touwtje omheen zat. Soms stond een van de zeven tot negen koeien die mijn opa op zijn gemengde bedrijf had in de (moes)tuin en dan pakte mijn moeder dat touwtje om samen met het beest weer naar het weiland te wandelen.

Niet dat ze de koeien per se als huisdier zag of aan eentje in het bijzonder gehecht was, want ook in die tijd kwamen en gingen de koeien – om maar even duidelijk te maken dat we ‘vroeger’ niet per se moeten romantiseren. Maar koeien, zo kreeg ik als stadsmeisje al wel vroeg mee, zijn bijzondere beesten. Dus toen ik van Wakker Dier een uitnodiging kreeg om meer te leren over de taal van koeien, ging ik hier gretig op in.  

Goed, koeientaal for dummies dus. Here we go:

• Dieren hebben een mening en emoties die ze willen uiten. Als je een hond of een kat hebt weet je dat en weet je ook dat elk dier een andere persoonlijkheid heeft, net als mensen.
• Ook koeien kunnen initiatief nemen en wensen uitdrukken en begroeten elkaar en mensen. Je moet alleen even de koeientaal begrijpen.
• Luisteren naar wat beesten willen (in dit geval koeien), is de eerste stap naar een gelukkiger bestaan met meer werkplezier. Want uiteindelijk zijn koeien werknemers die voor ons aan de slag zijn om zuivel te produceren die goede werkomstandigheden verdienen. Om dat voor elkaar te krijgen is er de Vakbond voor Dieren die opkomt voor de arbeidsrechten van het dier. Interessant idee vind ik, want:
• Koeien zijn altijd zwanger om onze melk te kunnen produceren. Als ze hooguit een jaar of acht zijn gaan ze naar de slacht, omdat ze niet meer genoeg produceren. Zou je een koe natuurlijk oud laten worden, dan worden ze ongeveer 20 jaar. Dat is nogal een verschil.
• Koeien kunnen niet hun eigen partner kiezen (ze worden kunstmatig geïnsemineerd). Ze krijgen als kuddedier niet de ruimte om bij hun vriendinnen te staan (want die hebben ze) of voor elkaar te zorgen. En hun kinderen worden over het algemeen meteen bij ze weggehaald. Het lijkt me duidelijk dat dit geen gelukkige omstandigheden zijn.
• Koeien inspraak geven in hun leef- en werkomstandigheden kan pas als je hun taal begrijpt. Hoogleraar en taalkundige Leonie Cornips doet sinds 2018 veldonderzoek naar de taal van koeien en deelt haar kennis met ons.
• Zo vertelt ze dat koeien trager communiceren dan wij mensen die een straf tempo hebben. Zo kan een koe haar kalf roepen en kan het een minuut duren voor die reageert. Belangrijk om te weten dus als je koeientaal wil leren: geduld.
• Koeien kunnen 360 graden zien (ze zien alleen dat stukje achter hun staart niet): het zijn prooidieren, die alert moeten zijn op hun omgeving.
• Als je oogwit ziet in het oog van een koe, ervaart ze over het algemeen stress en is ze actief haar omgeving in de gaten aan het houden. Dat kan je ook zien als koeientaal.
• De stand van de nek zegt veel over hoe de koe zich voelt: is de nek lager dan de schouders, dan is de koe in een vriendelijke stemming. Is de nek op gelijke hoogte, dan is de koe alert. Is de nek hoger dan de schouders, dan moet je wegwezen want dan is de koe niet zo vriendelijk.
• Koeien eten over het algemeen niet uit de hand zoals paarden, omdat ze niet op die manier gesocialiseerd zijn. Maar als je het week in week uit probeert uit je hand te laten eten, kan het zijn dat de koe denkt: vooruit, doe maar dan. Waarmee we maar willen zeggen dat ook koeien (net als honden, katten en paarden) leren.
• Omdat het kuddedieren zijn, leren ze elkaar ook. Zo willen pinken (jonge koeien) die nog nooit buiten zijn geweest over het algemeen niet de wei in. De stal is hun thuis en dat is alles wat ze kennen. Een boer kan dan ongeduldig worden, maar als je de koeien de tijd geeft dan zie je dat de oudere exemplaren steeds terugkomen naar de drempel om de pinken te laten zien dat het buiten ok is. Het kan wel 45 minuten duren voordat de pinken het erop wagen en naar buiten komen, maar zoals we al zeiden: koeien communiceren trager. Niks mis mee. Geef ze de tijd voor hun eigen koeientaal. Het tempo van communiceren verschilt immers ook bij mensen: zo praten Italianen veel sneller dan Nederlanders om maar wat te noemen.
• Het tempo op een veehouderij ligt over het algemeen veel te hoog voor koeien. Dat veroorzaakt stress.
• De oren van een koe zeggen, net als de stand van hun nek, ook veel in hun communicatie:  staat de schelp naar boven dan zijn ze alert. Staan de schelpen naar beneden, dan is de koe in gesprek (al heb je dat als onwetend mens misschien niet door, omdat je de koeientaal nog niet begrijpt).
• Koeien groeten elkaar en mensen die de stal binnen komen moet een lage loei. Tenzij er de hele dag door mensen binnenkomen, want dan blijf je bezig. Dus dan groeten ze niet. Maar het zijn hele beleefde beesten, ze wachten ook tot ze terug gegroet worden voordat ze in een weiland bijvoorbeeld weer doorlopen. Benieuwd hoe dat klinkt in koeientaal? Luister dan deze podcastaflevering met Leonie Cornips.
• Koeien kennen hun naam en reageren ook op een fluiten, net als honden.
• Koeien hebben dus vriendinnen: meestal zijn dat de meiden waarmee ze opgegroeid zijn of waarmee droog gestaan hebben (geen melk geven), ongeveer twee maanden voordat ze gaan bevallen. Boeren houden vaak geen rekening met die vriendschappen trouwens.
• Ze zijn ongeveer net zo lang zwanger als mensen trouwens (ruim 9 maanden).
• Omdat koeien al 10.000 jaar gefokt worden tot gedomesticeerde melkkoe zijn ze zo communicatief (want de niet-communicatieve soorten gaan eerder naar de slag, omdat die te ‘lastig’ zijn voor de boer en teveel werk geven). Maar koeientaal begrijpen blijkt soms toch lastig, ook voor boeren.
• Waar hebben koeien het over? In een stal is het vooral naar de boer: ik heb honger, ik moet gemolken worden. Maar buiten – waar ze zichzelf kunnen organiseren – gaat het meer over het roepen van je kalf of het afspreken waar ze heen zullen gaan.
• Stress en pijn heeft invloed op de productie van zuivel. Als je de koeientaal spreekt, kan je die stress en pijn herkennen.

Kijktip: in de documentaire Cow (2021) volgt de filmmaakster de melkkoe Luma. Onder andere te zien bij Pathé Thuis.

Lees ook:
25 redenen om te stoppen met vlees eten,
10 redenen om te stoppen met het eten van vis,
10 tips om eenvoudig minder vlees, vis en zuivel te eten