Kees Klomp: “Genot zijn we gaan aanzien voor geluk”

Kees Klomp begon in 2006 met zijn unieke adviesbureau Karmanomics, het boeddhisme als zijn expliciete inspiratiebron. Met dat uitgangspunt coacht hij bedrijven op het gebied van marketing en management en schreef hij twee boeken. Kees Klomp had een turbulente jeugd: hij was communist, punker, had een slechte gezondheid en belandde in een depressie. Die depressie zet hij nu op zijn CV als het belangrijkste leermoment in zijn leven. Vanaf dit moment weet hij wat lijden inhoudt. Daarom werkt hij nu met #durftelijden in plaats van #durftevragen, geeft hij ‘lijderschapsworkshops’ als tegenhanger van de vele leiderschapscursussen die er te vinden zijn en kun je bij hem ‘ontdrenthen’, tot bezinning komen in een wandeling door de natuur. Duurzaamheid is voor Kees een vanzelfsprekend onderdeel van zijn filosofie, net als dat wij mensen onderdeel zijn van de natuur.
Blogger Roza zoekt voor hetkanWel naar de spirituele drijfveren van tien groene denkers en doeners. Dit is het vijfde interview in de serie. Andere denkers en doeners zijn Jan Rotmans, Marijke Kuipers, Tom Vroemen en Nils Roemen.
Het boeddhisme voor Kees Klomp
Kees Klomp: “In mijn beleving gaat boeddhisme er om dat je nergens in gelooft. Het is geen religie maar een leer. Ik beschouw het als een methode waarmee je kunt omgaan met de realiteit. Die vol zit met lijden, maar die kun je beëindigen omdat vaardigheden uit het boeddhisme daar uitkomst voor bieden. Ik denk wel degelijk dat er ergens een religieus penthouse is, waar al die stromingen en religies elkaar tegenkomen. Barmhartigheid in het christendom bijvoorbeeld is exact hetzelfde als mededogen in het boeddhisme. In mijn meditatiegroep zit een christelijke jongen die van zijn ouders geleerd heeft dat de maandag een veel belangrijkere dag is dan de zondag. Het gaat er niet om dat je naar de kerk gaat en naar de preek luistert, maar dat je op maandag laat zien dat het om barmhartigheid gaat en je die beoefent. Ik geloof niet in zijn God, maar ik voel me volstrekt verbonden met hem. Want ik geloof wel in goed en barmhartig zijn.”
Kees noemt zichzelf spiritueel, maar dat is allesbehalve zweverig. Sterker nog, hij is boven alles een realist: “Ik ben niet religieus, ik geloof niet in een hiernamaals, ik heb ook geen verklaring voor het feit dat wij hier zijn. Van de Boeddha wordt gezegd dat hem werd gevraagd of hij een verklaring kon geven voor de dood. Hij had er geen antwoord op. Hij vond het niet interessant. Het enige wat wel interessant is: hoe gaan we met het leven om? Ik probeer uiterst realistisch te kijken naar de dingen hoe ze zich daadwerkelijk aan me voordoen. Spiritualiteit is voor mij niets anders dan de opperste vorm van realiteit en erkennen dat die zich aanbiedt.”
Het verhaal van de bloem en duurzaamheid
Als voorbeeld hiervan vertelt Kees mensen altijd het verhaal van de bloem. Toen hij in een Dharmalezing geconfronteerd werd met een andere manier van kijken ontdekte hij het belang van duurzaamheid: “Onze boeddhistische leraar hield ons een bloem voor en vroeg: wat zie je? Je denkt een bloem te zien. Hij wees ons op het feit dat er in die bloem een zaadje zit. Die bloem had nooit kunnen ontstaan zonder dat zaadje. Ben je het er dan ook mee eens dat er wind in deze bloem zit, vroeg hij. Want als het zaadje nooit vervoerd wordt kan het ook nooit een bloem worden. Dus zonder het zaadje, wind, aarde, water, mineralen, regenwater en warmte was er niets geweest. We keken dus niet naar een bloem, maar naar de tijdelijke manifestatie daarvan. Het hele universum heeft samengewerkt, maar het is een momentopname, want bloemen vergaan tot compost waaruit weer nieuwe bloemen ontstaan. Wacht eens even, dacht ik, duurzaamheid, verbondenheid en wederzijdse afhankelijkheid zijn feiten en geen keuzes! Door dat besef heb ik echt een paar weken echt geslapen. Dat is nu precies wat spiritualiteit is: inzien dat een bloem geen autonoom bestaan heeft, maar dat de realiteit van die bloem volledig afhankelijk is van allerlei factoren die bepalen dat het een bloem is.”
Niet duurzaam zijn is in de ogen van Kees Klomp dan ook sterk onlogisch en onrealistisch: “Ons probleem

is dat we de natuur en onze eigen natuurlijkheid zijn kwijtgeraakt. Wij zijn de natuur gaan koloniseren en manipuleren. Maar het is onrealistisch om de natuur te verbeteren. Je kunt het wel denken, maar de effecten ervan zijn heel beperkt. In de natuur bestaat geen schuld en wordt geen winst gemaximaliseerd. In de natuur is er gewoon overvloed. Maar er is geen boom die denkt: ik ga dit jaar vijftien procent harder groeien of een vogel die twee keer zoveel eieren wil leggen. Dat is idioot en onnatuurlijk. Dan moet je ook niet raar opkijken nu wij een systeem hebben gecreëerd dat alleen maar op schuld en winst gebaseerd is, dat we niet gewaarschuwd zijn voor de natuurlijke gevolgen ervan. Het was een fijne illusie om in te geloven, want het werkte wel lekker. Maar het grappige is wat je nu ziet met de duurzaamheidtrend, dat iedereen weer het voorbeeld neemt aan de natuur! Biologisch eten, organisch tuinieren zijn allemaal voorbeelden van terug naar de basis gaan, terug naar de realiteit. Daarom vind ik de blauwe economie ook een mooi voorbeeld waardoor we steeds meer ontdekken wat er in die natuur verborgen zit.”
Karmanomics als nieuwe werkwijze
Het is onlogisch om duurzaamheid als deugd bestempelen, denkt Kees. Maatschappelijke verantwoordelijkheid is geen deugd maar een feit. Daarom noemt hij het liever persoonlijke aansprakelijkheid: “Ik vind het veel interessanter om mensen te confronteren met het feit dat als ze in de supermarkt bij het koffieschap staan, en er staat een fair trade product tussen, dat het hartstikke goed is dat jij dat eerlijke product koopt. Om niet te kiezen voor bedrijven die ernaast staan, die willens en wetens meehelpen aan het exploiteren van boeren. Als je werkt bij een bedrijf en je maakt de keuze om mensen te weinig te betalen of de natuur te slopen, dan is dat een misdaad. Dat is een keuze: weet wat je produceert, weet wat je consumeert.”

De werkwijze van Karmanomics is Maatschappelijk Mededogend Ondernemen in plaats van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen; een wereld van verschil: “Het gaat in mijn beleving niet over verantwoordelijk doen, maar over verantwoordelijk zijn. Verantwoordelijk doen werkt niet. Het is niet iets wat je tegenwoordig ‘er bij het bedrijf ook een beetje bij doet’ en waarvoor je gedragsregels opstelt. Dan zijn mensen alleen maar bezig de grenzen van het toelaatbare op te zoeken. Pas als je onderdeel van de natuur bent kun je echt verantwoordelijk zijn. Dat wil niet betekenen dat je niet ook schade maakt en destructie veroorzaakt, het is ook niet realistisch om destructieloos te leven in deze maatschappij, maar dan voel je de pijn van die destructie en je bent ervoor verantwoordelijk. Ik maak bijvoorbeeld de keuze om met de auto te reizen maar ik neem ook de aansprakelijkheid. De kunst ervan is om een balans aan te brengen in die destructie en constructie.”
Het leven is de leraar des leraren
Kees Klomp’ zijn verleden brengt hem tot waar hij nu is: “Mijn allergrootste levenswijsheid heb ik opgedaan in mijn depressie, die ik kreeg op mijn twintigste. Bij alle bedrijven waar ik later gewerkt heb, heb ik niet een tiende geleerd over het leven als in die depressie. Dat lijden wat ik toen ervoer, is mijn grootste blessing in disguise geweest.
Ik vraag altijd aan mensen: ben je gelukkig? Ik denk dat het enige eerlijke antwoord is: nee. Heel veel mensen hebben geen echt lijden ervaren, of heel mild. Ze antwoorden dan: ‘ik ben hartstikke gelukkig want ik ben gezond, ik heb een leuke baan, een gezin’, enzovoort. Dat zijn ontzettend belangrijke bestandsdelen, maar ze gaan niet over geluk. Alle factoren die mensen dan noemen zijn afhankelijkheden. Kortom: als ik mijn baan kwijt raak ben ik niet meer gelukkig.
Mensen leven naar de norm van wat ze denken dat geluk is. Ze vragen zich niet bij zichzelf af: is dit het nu echt? De momenten waarop je geluk wordt verpest, zijn de momenten waarop die afhankelijkheden wegvallen. In mijn depressie heb ik ervaren hoe diep je kunt zitten. Daarna heb ik nooit meer geprobeerd naar die norm te leven. Mijn hypothese is dat als al die dingen wegvallen en je nog steeds overeind blijft, je in staat bent met lijden om te gaan. Het leven is één stromende beweging waarin alles continu verandert en alles vergankelijk is. Dat lijden kun je wel proberen te bestendigen, maar je raakt het elke seconde opnieuw kwijt.”
Met Karmanomics confronteert Kees mensen met dat inzicht: “Ik geef geen adviezen, ik heb een adviesbureau maar het is eigenlijk een inzichtbureau. Ik functioneer als coach, niet als consultant. Ik gebruik nadrukkelijk mijn eigen ervaringen om mensen tot inzicht te brengen. Als ik aan het werk ben zeg ik altijd: ik ben een ongediplomeerde trainer maar ik ben een ervaringsdeskundige. Ik weet wat er gebeurt op het moment dat je lijden ontkent.”
De zin en onzin van leiderschapscursussen en business happiness

Daarom geeft Kees ‘lijderschapscursussen’: “Als tegenhanger van al die cursussen die nu op de markt zijn zoals ‘effectief werken’ en ‘authenthiek leiderschap’,  proberen je een plan voor te schotelen hoe je dingen naar je hand kunt zetten. Maar ‘gelukkig zijn’ of ‘leiderschap’ leer je niet op een regenachtige namiddag in een workshop.  Je hoeft niet per se te lijden aan het feit dat er onzekerheid of onbestendigheid in het leven is. Jij bepaalt waar je zingeving in zit, niet je werk”
‘Business Happiness’ is volgens Kees dan ook de grootste onzin. Al die boeken die geschreven worden over geluk op je werk: “Die gaan niet over geluk, maar over plezier. Mensen moeten zogenaamd ‘purpose’ in hun werk hebben, medewerkers van een bedrijf moeten gelukkig zijn. Als je geluk als plezier ziet, met mooie bijkomstigheden zoals leuk  werk, dan heb je nog geen geluk!”
Genot zijn we gaan aanzien voor geluk
We zijn genot gaan aanzien voor geluk, is zijn observatie. En het gaat hier om een onbeschrijfelijk groot verschil: “We hebben een levenswijze gecreëerd die gebaseerd is op genot, in de hoop, in de gedachtegang, dat het geluk is. Dus we associëren geluk met geld, gezondheid, voorspoed en met al die dingen die er voor zorgen dat we schulden maken, dat we gaan speculeren, dat we de natuur koloniseren. Maar wat we zoeken dat vinden we nooit in geld. De bron van het consumentisme is gestoeld op het feit dat er ergens in jou een onstilbare honger zit, naar erkenning. Die erkenning verwerf je door maar continu spullen te kopen. Denkende dat als jij dat ene horloge hebt, die honger dan gestild is. Ons grote probleem is een wereld waarin we dat tot de norm hebben gemaakt, waar we er wel in zijn gaan geloven. Maar die honger is onstilbaar want het is een verkapte manier van angst en onzekerheid. De enige vaardige manier om om te gaan met de realiteit is een volstrekte mededogend omarmen zoals die is.”
De huidige crisis van de natuur is een onvermijdelijk gegeven en zal nog wel even voortduren, denkt Kees. Maar wanneer wordt er een verandering in gang gezet? Kees: “De natuur, de realiteit laat zich niet dwingen op de manier waarop wij daar mee omgaan. We hebben geen economische crisis maar een identiteitscrisis en die wordt steeds pijnlijker. Er is een beroemd gezegde uit het boeddhisme die staat voor de essentie van wat we nu doormaken: de les biedt zich altijd pas aan wanneer de leerling daar klaar voor is.”
Wil je meer weten over Kees Klomp, Karmanomics of zijn binnenkort te verschijnen boek ‘Bloei, werken aan geluk in organisaties’? Kijk op zijn website.
Lees ook
Interview met Nils Roemen van #durftevragen
Financiële duurzaamheid door nieuw fenomeen ‘crowdfunding’
Hoe volgens duurzaamheidexpert Jan Rotmans de toekomst eruit ziet

Blogger Roza zoekt voor hetkanWel naar de spirituele drijfveren van tien groene denkers en doeners. Dit is het vijfde interview in de serie. Andere denkers en doeners zijn Jan Rotmans, Marijke Kuipers, Tom Vroemen en Nils Roemen.