Insecten in de knel: en juist de stad kan ze redden

Vlinders verdwijnen, bijen vinden steeds minder voedsel en het gezoem op zomeravonden wordt elk jaar stiller. Slecht nieuws voor de natuur, maar ook voor onszelf: zonder insecten geen bloemen, geen vruchtbare bodem en geen voedsel voor andere dieren. 

Uit Duits onderzoek blijkt dat sinds 1990 de biomassa van vliegende insecten met gemiddeld 75% is afgenomen (Hallmann et al., 2017). En volgens De Vlinderstichting daalde de vlinderstand in 2024 voor het tiende jaar op rij. Daarmee bereikte Nederland het laagste aantal getelde vlinders sinds de start van de tellingen in 1992.

Dat insecten in de knel komen komt voornamelijk door intensief en insectonvriendelijk landgebruik, vervuiling door bestrijdingsmiddelen en luchtverontreiniging.

De stad als veilige haven voor insecten

Nieuw onderzoek van het Kenniscentrum Insecten (EIS) en Natuur & Milieu laat zien dat stedelijke gebieden een belangrijke rol kunnen spelen in het herstel van insectenpopulaties. Niet alleen in de tuin, maar ook tussen stoeptegels, gevels en groene daken blijken talloze schuilplekjes te zitten die samen een soort mini-natuur vormen.

‘De stad kan een veilige haven worden voor insecten, maar dan moeten we nú in actie komen’, zegt Rob van Tilburg, directeur programma’s bij Natuur & Milieu. ‘Tegelijkertijd moeten we ook het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw drastisch terugdringen.’

Van stoeptegel tot sedumdak

Een derde van alle Nederlandse insectensoorten leeft al in stedelijk gebied, en sommige zijn er zelfs volledig van afhankelijk, zoals de rosse metselbij en het tuingitje. Niet zo gek: steden bieden een mozaïek van micro-habitats, met kleine leefgebieden tussen muren, in tuinen, sloten, daken en bermen. In tegenstelling tot landbouwgebieden wordt hier veel minder gif en mest gebruikt, en dat maakt de stad ineens een stuk aantrekkelijker voor onze kriebelende stadsbewoners.

Met een beetje fantasie kun je van elk dak, balkon of stoepje een insectenparadijs maken. Een sedumdak (groendak) vangt water op, biedt voedsel en verkoelt je huis. Een gevel vol klimplanten geeft beschutting. En een hoekje met bladeren en takjes in plaats van grind wordt al snel een toevluchtsoord voor kevers, spinnen en wilde bijen.

Bedrijven zoals Donker Groep helpen gemeenten, organisaties en bewoners om zulke plekken te realiseren. Zij verbinden mens en natuur door groene daken, gevels en buurttuinen aan te leggen die niet alleen goed zijn voor biodiversiteit, maar ook bijdragen aan een leefbare, klimaatbestendige stad.

Gifvrije planten, blije bijen

Wie aan de slag wil met vergroenen, kan beginnen bij de plantenbak. Veel tuinplanten uit de winkel bevatten nog resten van pesticiden. Die lijken onschuldig, maar zijn dodelijk voor bijen en vlinders. Kies dus bewust voor gifvrije beplanting of koop bij lokale kwekers die zonder chemische bestrijdingsmiddelen werken. Wat goed lijkt voor de natuur, is dat alleen als het ook écht gifvrij groeit.

Elke wijk een insectenrijk

Volgens Natuur & Milieu zou elke wijk in Nederland een eigen insectenrijk moeten krijgen: een stukje stad met bloemen, water en nestplekken. Denk aan initiatieven als de Bonte Berm, de Vlinderidylle of de Stadsoase. Zulke plekken zijn niet alleen goed voor insecten, maar maken een buurt ook gezelliger, groener en koeler op warme dagen.

Het mooie is: je hoeft niet te wachten tot de gemeente iets doet. Elke bewoner kan beginnen met vergroenen. Een (gifvrije) bloempot op de tuintafel, een stukje geveltuin of een dak vol sedum: alle ‘bijtjes’ helpen.

De stille werkers van de stad

Insecten zijn de onzichtbare motor van onze ecosystemen. Met zo’n 20.000 soorten vormen ze de grootste en meest diverse diergroep van Nederland. Ze bestuiven fruit, ruimen organisch afval op en houden de bodem gezond. Insecten zijn daarnaast een essentiële voedselbron voor vogels en zoogdieren, zoals egels en vleermuizen. Zonder hen stort het systeem langzaam in. Maar met een beetje hulp kunnen ze zich verrassend snel herstellen.

Groen helpt niet alleen insecten, ook mensen

Groen in de stad is niet alleen goed voor insecten, maar ook voor mensen. Planten en bomen zorgen voor verkoeling tijdens warme dagen, vangen regenwater op en verbeteren de luchtkwaliteit. Bovendien blijkt dat mensen zich prettiger, creatiever en gezonder voelen in een groene omgeving. Door ruimte te maken voor natuur in de stad, helpen we niet alleen de bij en de vlinder, maar ook onszelf.

Meer groen, minder gif en een stad die weer zoemt van leven. Klinkt dat niet als een plek waar we zelf ook liever wonen?