‘Drink jij nog havermelk?’ Een vriendin keek me vragend aan terwijl we in haar keuken aan het bepalen waren naar welk zonnig terras onze wandeling zou leiden. ‘Hoezo?’ vroeg ik. “In verband met de olie die erin zit.’ Toevallig kregen we diezelfde week bij hetkanWEL een vraag binnen of ‘die olie’ ook in het haverijs zat waar Asceline en ik ons tegoed aan deden in een vrolijk filmpje. Tijd dus om op onderzoek uit te gaan.
Er schijnen hele volksstammen te zijn die vanwege de toegevoegde oliën geen havermelk meer drinken. En dat terwijl havermelk als alternatief voor koemelk niet te stuiten lijkt qua populariteit, althans in de grote steden. Sterker nog een hele subgroep is ernaar vernoemd: de havermelkelite.
Waarom is havermelk zo duur?
Havermelk heb je in alle soorten, maten en merken. De Keuringsdienst van Waarde ging al eens op onderzoek uit om antwoorde te krijgen op de vraag waarom havermelk vier keer duurder is dan koeienmelk. Ook in het gemiddelde café betaal je helaas nog vaak 50 cent extra als je voor plantaardige melk kiest in plaats van de al lang niet meer zo reguliere koeienmelk. Gelukkig is dit langzaam aan het veranderen, hoewel het nog wel zoeken is naar de plekken waar je evenveel betaalt voor plantaardige melk of zelfs minder. Maar ze zijn er.
Zelf maken is heel makkelijk, en goedkoop
Goed, dure havermelk dus, want de conclusie van de Keuringsdienst was dat het hoe dan ook ‘overpriced’ is, simpelweg omdat we die prijs er blijkbaar voor over hebben. Maar, zo weten we ook, je kan het net als andere soorten plantaardige melk heel makkelijk zelf klaarmaken. Het is niet heel veel werk en het bespaart je wel heel veel geld (zeker als je een grootgebruiker bent). Voordeel is ook dat als je het zelf maakt, je precies weet wat erin gaat aan extra toegevoegde oliën bijvoorbeeld. Want die laat je dan gewoon weg. Lees hier hoe je heel makkelijk zelf havermelk kan maken.
Toegevoegde olie
Maar goed, als je buitenshuis een Matcha latte of cappuccino met havermelk bestelt, heb je -naast je zelf meegebrachte beker – vaak niet ook nog je eigen havermelk bij je. Dus welke oliën worden dan toegevoegd, in welke varianten en hoe schadelijk zijn die? We hebben al eens de verschillende havermelk varianten voor in de cappuccino getest (de resultaten vind je hier). Daaruit bleek inderdaad dat in de meeste soorten zonnebloem-, raapzaad- of koolzaadolie was toegevoegd (naast andere ingrediënten). Alleen de biologische versie bestond uit enkel haver, water en zout (zoals je het thuis ook zou maken) en had dus geen toegevoegde olie. Ook de soft serve (softijs) van haver bevat raapzaadolie.
Hoe ongezond is die toegevoegde olie?
Goed, aan de meeste soorten en merken wordt dus inderdaad olie toegevoegd, maar hoe gezond of ongezond is dat? Juglen Zwaan van A Healthy Life dook al eens in dit vraagstuk. Kort samengevat: het verhaal dat havermelk ongezond is, komt waarschijnlijk oorspronkelijk bij de Amerikaan Jeff Nobbs vandaan. Hij kwam tot de conclusie dat havermelk je bloedsuikerspiegel sneller zou doen stijgen dan coca cola en dat een glaasje havermelk meer olie zou bevatten dan een portie friet van de McDonalds. Dat zijn nog eens boude uitspraken die het goed doen op social media. Klopt het dan helemaal niet wat Nobbs beweeert?
Ten eerste zijn de ingrediënten van producten in de de Verenigde Staten vaak niet hetzelfde als in Europa, ook niet als het om hetzelfde product en merk gaat. Dit heeft te maken met de verschillende wetgeving die daar en hier geldt. Dus wat misschien waar zou zijn in Amerika hoeft hier nog niet waar te zijn, willen we daar maar mee zeggen. Dat gezegd hebbende, klopt het nog steeds niet. In Coca Cola zit veel meer suiker dan in havermelk en bovendien heeft de frisdrank zo goed als geen voedingsstoffen (die plantaardige melk van haver dan weer wel heeft). Ten tweede blijkt er in een glas havermelk (van 200 ml) beduidend minder olie te zitten dan in een portie friet (116 gram) en is er volgens Juglen geen transvet gedetecteerd in de melk (die door de strenge EU-regels overigens niet zo mag heten en dus vaak haverdrink genoemd wordt).
Omega-6 vetzuren en ontstekingen
Een andere veel gehoorde opmerking over de toegevoegde olie in haverdrinkis dat de omega-6 vetzuren in deze oliën kunnen leiden tot ontstekingen, darm- en huidklachten en overgewicht. Als er zo weinig olie in een portie zit, lijkt het me sterk dat dit tot overgewicht leidt, maar dat is meer een persoonlijke observatie. Het is natuurlijk wel zo dat we met drinken vaak ongemerkt calorieën naar binnen klokken, omdat we er geen vol gevoel aan over houden. Zo is haver bijvoorbeeld voedzamer dan havermelk, al zitten daarin ook nog steeds voedingsstoffen zoals vitamine-B en E en mineralen als fosfor, ijzer en magnesium. Het bevat meer calorieën, koolhydraten en vezels dan amandel-, soja- en koemelk, maar minder eiwitten dan soja- en koemelk. En dan is er nog de kwestie van het klimaat, want in dat verband heeft havermelk weer de minste impact en is dus de meest duurzame keuze, zo zochten we al eens uit.
Goed, terug naar de omega-6 vetzuren en de claim dat dit ontstekingen veroorzaakt. Daarover schrijft voedingswetenschapper Coen Dros op zijn site al terecht: plantaardige oliën zoals zonnebloemolie zijn rijk aan omega-6 vetzuren en worden door de Gezondheidsraad, het Voedingscentrum en op de opleiding Voeding en Diëtetiek juist aangeraden als vervanging van verzadigd vet. Omega-6 vetzuren zijn, net als omega-3 vetzuren, meervoudig onverzadigde vetzuren. Hij gaat in op de verschillende wetenschappelijke en semiwetenschappelijk studies die hier naar gedaan zijn en komt tot de conclusie dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat de inname van omega-6 vetzuren leidt tot ontstekingen. Al kan het natuurlijk wel, zeker als je een bepaalde genetische aanleg hebt. Maar hoe vaak dat voorkomt?
Mocht je toch het zekere voor het onzekere willen nemen: kies dan voor de biologische havermelk of maak je eigen havermelk met haver, water en een beetje zout. Scheelt je nog een berg geld ook.
