Duurzame Dinsdag 2025: “Wij zijn de natuur” geef ons rechten!

Dinsdag 2 september was het weer zo ver: Duurzame Dinsdag. De dag waarop duurzame denkers en doeners hun plannen en dromen presenteren in Nieuwspoort, Den Haag. Waar bijna 200 innovatieve ideeën in de schijnwerpers worden gezet, de veranderaars de politiek laten zien dat het anders kan, pioniers erkenning krijgen en waar de Duurzame Troonrede ons in de richting wijst van een groener Nederland.

Ik hou van Duurzame Dinsdag. Nieuwspoort barst op deze dag uit zijn voegen door alle positiviteit en dat maakt me blij, ik ontmoet nieuwe mensen waar we over kunnen schrijven en spreek altijd oude bekenden. Aan het eind van de dag fiets ik dan fluitend naar huis en denk dat het toch nog goedkomt met Nederland. Maar dit jaar vond ik het een duurzame dinsdag vol emotie. De Troonrede van Jessica den Outer gaf me me kippenvel.

De woorden van journalist Wouter van Noort – die een lintje kreeg – gaven me tranen in mijn ogen op het moment dat hij zijn vader, vrouw, zoontje en iedereen die elke dag stappen vooruitzet, bedankte. De Chileense ‘Wisdom Keeper’ Carola Esparza sloot de dag af met een oproep om ons hart te openen voor alles wat leeft. En toen kon je me opvegen. Tijdens haar verhaal luisterde ik ademloos naar haar woorden en vergat ik dat ik al even naar de borrel verlangde. Ik besefte dat ik – zoals Carola Esparza in haar verhaal zei – bij een community hoorde. Een grotere beweging die samen stappen zet, ook al kennen we elkaar niet allemaal. En dat was echt een fijn gevoel.

Wat gebeurde er verder allemaal op deze bijzondere dag? Ik zet het voor je op een rij.

De Duurzame Troonrede

Jessica den Outer, internationaal erkend expert op het gebied van de rechten van de natuur, raakte de zaal diep toen ze zei: “We zijn natuur. We zijn water, het bos, het land. Het stroomt door ons lijf, door ons bloed.” Het is een zin die je niet snel vergeet – en die tegelijk de vraag oproept: hoe kunnen we dat steeds weer uit het oog verliezen?

In 2022 won Jessica met Stichting Rechten van de Natuur al een van de Duurzame Dinsdag-prijzen, als erkenning voor haar strijd om de natuur juridische rechten te geven. Ze richtte de beweging Rechten voor de Natuur op en schreef een boek onder diezelfde titel. Als een van de jongste experts ter wereld zet ze zich onvermoeibaar in om de natuur een stem te geven in de rechtszaal en in de politiek. “De natuur heeft intrinsieke waarde, niet alleen omdat zij belangrijk is voor de mens, maar omwille van zichzelf,” zegt ze. “Mijn doel is dat toekomstige generaties kunnen voortbouwen op wetten die de rechten van de natuur erkennen.”

Er is weerstand, maar ook veel steun

Tijdens een eerder gesprek met hetkanWEL vertelde ze dat haar missie niet altijd gemakkelijk is: er is veel weerstand, maar ook veel steun. De erkenning van het lintje zag ze destijds als een enorme aanmoediging om door te zetten – en dat straalde ook deze Duurzame Dinsdag weer door alles heen. Hierbij een vrije vertaling van mij. De hele troonrede is de moeite waard om te lezen en dat doe je via deze link.

“Wat is Nederland zonder de Waddenzee?” begon Jessica den Outer haar Troonrede. “Zonder Moeder Maas die zeven miljoen mensen van water voorziet, maar ons nu al maanden niets kan geven?” In de Rijn vinden we lithium, onze rivieren dragen microplastics en PFAS zit in onze vissen. Nederland laat zijn eigen water in de steek. We vormen onze zeeën om tot industrieterreinen. “Maar een boom hoeft geen hout te worden om van waarde te zijn – en door rechten toe te kennen, geven we álle natuur in Nederland een plek in ons rechtssysteem.”

Jessica benadrukte dat Nederlanders zichzelf vaak nuchter en pragmatisch noemen, maar dat we in werkelijkheid ook dromers zijn. Ze vertelt dat we met onze voeten in de klei ooit groot durfden te denken: van Flevoland tot de Deltawerken, wonen op de bodem van de zee. Waarom zouden we dan niet ook de natuur anders beschouwen en behandelen? “Stel je voor dat we weer met onze handen uit de Maas kunnen drinken, dat de Veluwe gonst van het leven en dat bossen eeuwenlang blijven staan zonder te hoeven vechten om te overleven. De rechten van de natuur beginnen bij verbeelding, maar het is geen droom – het is een keuze. Een keuze om de natuur als volwaardige partner te erkennen.”

Daarmee riep ze ook op om opnieuw te durven experimenteren. We zitten vast in de behoefte alles van tevoren te willen weten. Maar net als bij vrouwenrechten, waar ze in haar troonrede ook naar verwees, is er moed nodig om nieuwe vragen te stellen en nieuwe aanpakken te proberen. Zonder experiment geen vooruitgang.

Niet alleen de Duurzame Troonrede van Jessica had een duidelijke boodschap, maar ook haar jurk was een statement. De jurk is ontworpen door de Spaanse ontwerpster Sylvia Calvo, gemaakt van gebruikte koffiezakken, die anders naar de verbrandingsoven zouden gaan. Dit werd mogelijk gemaakt door het duurzame fashionplatform Clean & Unique. 

Duurzame Lintjes: eerbetoon aan veranderaars

Naast de initiatieven die meedingen naar de prijzen, worden er op Duurzame Dinsdag ook ieder jaar mensen in het zonnetje gezet die onvermoeibaar werken aan een duurzamere samenleving. Het Duurzame Lintje is uniek in de wereld en wordt slechts aan een klein aantal mensen per jaar toegekend – juist daardoor is de erkenning zo bijzonder.

Dit jaar werden drie inspirerende veranderaars onderscheiden:

• Wouter van Noort (ik noemde hem al) – NRC-journalist en schrijver van Future Affairs, die met zijn werk de maatschappelijke impact van technologie en duurzaamheid zichtbaar en bespreekbaar maakt.
• Martine Postma – Oprichter van het wereldwijde netwerk van Repair Cafés, waar kapotte spullen een tweede leven krijgen en waar buurtbewoners elkaar ontmoeten rond het repareren.
• Geert van de Veer – Initiatiefnemer van Herenboeren, het netwerk van gemeenschapsboerderijen waarin burgers samen voedsel produceren en verantwoordelijkheid delen.

Samen laten zij zien hoe krachtig ideeën kunnen zijn als ze in daden worden omgezet – en hoe één persoon een beweging kan starten die duizenden anderen raakt.

De Duurzame Dinsdag-koffer vol ideeën en trends

Traditiegetrouw werd ook dit jaar de Duurzame Dinsdag-koffer overhandigd – dit keer aan demissionair minister Sophie Hermans. In de koffer zitten alle initiatieven die het afgelopen jaar zijn ingestuurd: bijna 200 in totaal. Zeven van die plannen zijn door de jury genomineerd voor de prijzen, maar álle ideeën worden zorgvuldig geanalyseerd door Stichting GreenWish, die er een trendrapport over samenstelt. Ik pikte een paar van de trends eruit.

Download hier het trendrapport 2025. 

1. Data-soevereiniteit

Uit die analyse komen ieder jaar opvallende lijnen naar voren. Een belangrijke trend van 2025 is de groeiende roep om data-soevereiniteit. Steeds meer mensen en organisaties willen zelf bepalen wat er met hun gegevens gebeurt en minder afhankelijk zijn van big tech. Dat vertaalt zich in lokale dataplatforms die in handen zijn van burgers of coöperaties. Niet alleen om privacy te beschermen, maar ook om digitale infrastructuur bewust in te zetten voor het algemeen belang, in plaats van louter voor commerciële winst.

2. Civiele weerbaarheid

Klimaatverandering, energiecrises en geopolitieke spanningen maken duidelijk dat we als samenleving weerbaar moeten zijn. Burgers en gemeenschappen bouwen eigen structuren op om minder kwetsbaar te zijn: van buurtbatterijen en voedselcollectieven tot burgerwachten tegen desinformatie. Het gaat om meer zelfredzaamheid, maar ook om solidariteit: elkaar helpen in tijden van schaarste of crisis.

3. Lenteland en regeneratieve boerderijen

Met initiatieven zoals Lenteland zien we de opkomst van regeneratieve gemeenschapsboerderijen. Boeren, burgers en investeerders zijn samen eigenaar van het land, dat niet verhandeld kan worden. Het doel is voedsel produceren in samenwerking met de natuur, biodiversiteit herstellen en tegelijk sterke lokale gemeenschappen bouwen. Landbouw wordt zo opnieuw verbonden met zorg voor bodem, water en mens.

Lees ook: Logeren in een voedselbos, dat kan bij Lenteland boerderij ‘t Gagel in Lochem 

4. Wooncoöperaties

De wooncrisis maakt duidelijk dat traditionele modellen tekortschieten. Wooncoöperaties bieden een alternatief: bewoners zijn samen eigenaar en beslissen gezamenlijk over beheer, huurprijzen en verduurzaming. Zo wordt wonen weer een gemeenschapsgoed in plaats van een beleggingsobject. Het model maakt buurten stabieler, betaalbaarder en socialer.

Stroom werd genoemd, wij schreven al eerder over deze wooncoöperatie.

5. Productie in eigen hand

Ook in de industrie groeit het verlangen naar productie in eigen hand en land. Het Linen Project is daar een sprekend voorbeeld van: textielproductie met vlas en linnen in Nederland, onafhankelijk van vervuilende internationale ketens. Dit herstelt vakmanschap, verkort productieketens en geeft consumenten zicht op de herkomst van hun spullen.

6. Lokale economie rond energie, voedsel en wonen

De rode draad is de opkomst van lokale economieën. Energiecoöperaties, voedselcollectieven en wooninitiatieven zorgen dat geld in de gemeenschap blijft in plaats van weg te lekken naar multinationals. Eigendom en zeggenschap liggen bij het collectief. Zo versterken bewoners hun eigen leefomgeving, bouwen ze aan vertrouwen en maken ze zichzelf minder afhankelijk van kwetsbare mondiale systemen.

Duurzame Dinsdag Dialoog

Op Duurzame Dinsdag is er ook ruimte voor een ontmoeting tussen kamerleden en ondernemers die vragen stelden over duurzame thema’s. Ik leerde: water is de nieuwe netcongestie en dat vind ik een enge, maar ook wel rake uitspraak. Er was aandacht voor circulair water in het bouwbesluit en voor biobased bouwen. De kamerleden van o.a. D66, GroenLinks/PVDA, CU, Volt waren het eigenlijk allemaal met elkaar eens, dat het anders moet, dus laten we hopen dat zij dit na de verkiezingen kunnen waarmaken.

De genomineerden van de prijzen

De genomineerden van 2025 waren een diverse groep veranderaars en laten zien hoe breed duurzaamheid kan zijn: van regeneratieve landbouw tot klimaatcommunicatie en van oceaan-technologie tot buurtplatforms. Zeven van de 180 inzendingen zijn door de jury genomineerd voor de Duurzame Dinsdag prijzen. Drie projecten winnen uiteindelijk een prijs van €10.000, en daarnaast wordt er een publieksprijs van €5.000 uitgereikt.

• Happy Times Media – Een multimediaal platform dat jongeren hoop en handelingsperspectief biedt via een magazine, radio, social media én een nieuwe app vol duurzame challenges.
• RIFT – Ontwikkelaar van Iron Fuel Technology™, een circulair alternatief voor fossiele brandstoffen waarmee industriële processen volledig CO₂-vrij kunnen draaien.
• Grassa – Haalt eiwit uit gras en maakt zo zowel melkproductie duurzamer als de eiwittransitie haalbaar.
• SeaO2 – Werkt aan grootschalige CO₂-verwijdering via de oceaan met elektrochemische technologie, zonder schade aan ecosystemen.
• LUCI & CHRIS (MEJOR Technologies) – AI-oplossingen die natuurbranden voorspellen én bestrijden met real-time dronekaarten.
• Mijnbuurtje.nl – Verbindt inwoners, professionals en gemeenten via een digitaal buurtplatform en versterkt daarmee eigenaarschap en vertrouwen in de buurt.
• Lenteland – Bouwt regeneratieve gemeenschapsboerderijen in coöperatief eigendom: een eerlijker, gezonder en toekomstbestendig voedselsysteem.

De winnaars zijn: Lenteland, LUCI & CHRIS, SeaO2.
De publieksprijs ging naar: Grassa

De afsluiting van Duurzame Dinsdag: KIVA
In 1968 kreeg medicijnman Raymundo Tigre Perez (Mexico/VS) een visioen van inheemse Wisdom Keepers die in een cirkel een ceremonie uitvoerden voor de aarde, vrede en welzijn. Later ontdekte hij dat dit een KIVA was: een eeuwenoude traditie van de Anasazi.

Al ruim 30 jaar worden KIVA-gatherings georganiseerd, waar Wisdom Keepers uit de hele wereld samenkomen. Filmmaker Marijke Kodden begon in 2018 in Nederland te filmen en legde sindsdien KIVA’s vast in meerdere landen. Met hulp van Rakinah Buttner, Jaap Verhoeven (editor) en Estas Tonne (muziek) werd 100 uur beeldmateriaal samengebracht tot een documentaire.

De film biedt een unieke blik op de KIVA-ceremonies, waarin gebeden, rituelen, liederen en dans de liefde voor Moeder Aarde uitdrukken en maakte een hoopvolle documentaire over heling en verbinding met de aarde. Een van de wisdom keepers Carola Esparza, deelde haar ervaring met Duurzame Dinsdag en sloot af dat ze de initiatieven in haar hart droeg en meeneemt als teken van hoop naar haar thuisland Chili. 

Ze deelde drie belangrijke lessen voor het leven en haar boodschap is duidelijk: "bring together science and spirituality for life. All life." 
Reciprocity: we zorgen allemaal voor balans wat we nemen en geven, ontvangen en teruggeven 
Community: we horen allemaal bij een community 
Service: we staan allemaal in dienst van al het leven op aarde - maar niet onszelf 
En.. open je hart. 

Op 3 september wordt de film vertoond. Hier vind je meer informatie. 

Waarom Duurzame Dinsdag ertoe doet

Duurzame Dinsdag is meer dan een evenement: het is een momentopname van een groeiende beweging. Het laat zien hoe innovatief en veerkrachtig Nederland is in de zoektocht naar oplossingen voor klimaat, biodiversiteit, energie en samenleving. Of het nu gaat om technologie, natuur, sociale cohesie of hoopvolle verhalen: de genomineerden en lintjesdragers van dit jaar laten zien dat de toekomst niet iets is dat ons overkomt, maar iets dat we samen kunnen maken. Op de website van Duurzame Dinsdag vind je alle informatie.