De Baltische staten: oude geschiedenis, nieuwe toekomst

Estland, Letlanden Litouwen: drie kleine landen in de noordoosthoek van Europa, tegen Belarus en Rusland aan. De Baltische staten staan momenteel onder toenemende druk vanuit Rusland. Wat zijn het eigenlijk voor landen? We namen de trein en bezochten de hoofdsteden.

Het is zo’n 1800 kilometer van Utrecht naar de hoofdstad van de meest zuidelijke Baltische staat, Litouwen. We deden er drie dagen over, met overnachtingen in Berlijn en Warschau. Om het landschap hoef je de treinreis niet te maken, want dat is redelijk eentonig: vrijwel plat, met veel land- en bosbouw. Vanaf het laatste station in Polen tuft de moderne trein over enkelspoor naar de grens. Daar is een overstap nodig, want het Baltische spoor is breder. 

Vilnius (Litouwen)

We komen op zondagmiddag aan in de hoofdstad Vilnius (je spreekt het uit als Wilnoes). Het is een mooie dag en de terrassen zitten vol; kinderen spelen in de speeltuintjes in de parken. Grootvorst Gediminas heeft Vilnius gesticht en er in 1419 een stenen kasteel gebouwd, waarvan alleen de toren nog staat. We klimmen omhoog naar de toren. Van bovenaf heb je een wijds uitzicht over de stad: aan de ene kant het oude centrum met zijn vele kerken, aan de andere kant uitgestrekte nieuwe wijken met veel hoogbouw. 

Onafhankelijkheid

Het plein voor de kathedraal van Vilnius was op 23 augustus 1989 om zeven uur ’s avonds een van de eindpunten van ‘the Baltic Way’. Zo’n twee miljoen mensen in de Baltische staten vormden een menselijke ketting van 600 kilometer lang, van Tallinn door Riga tot Vilnius. Daarmee protesteerden ze tegen de Sovjetbezetting.

De demonstratie vond plaats op de 50e verjaardag van het Molotov-Ribbentrop-pact. Deze geheime overeenkomst tussen Nazi-Duitsland en Sovjet-Rusland leidde tot de annexatie van de Baltische staten door de Sovjet-Unie. Het protest dwong de wereld uiteindelijk om het streven naar onafhankelijkheid van de Baltische staten te erkennen.

Riga (Letland)

Vanuit Vilnius rijdt er elke dag één trein naar Riga en Tallinn, de hoofdsteden van Letland en Estland. Die vertrekt om zeven uur ’s ochtends, dus we komen vroeg in Riga aan. Riga is toeristischer dan Vilnius. Overal worden groepen toeristen rondgeleid in de oude binnenstad met zijn middeleeuwse huizen en kerken. Daarnaast staat Riga bekend om zijn art nouveau-architectuur, maar wij vinden die wat tegenvallen. Wie verwacht er nu een draak boven een art nouveau-deur? 

Het hoogtepunt van Riga vinden we de Nationale Bibliotheek van Letland aan de overkant van de rivier. We moeten onze tassen – ja, ook de kleinste – in een kluisje opbergen en krijgen dan van de bewaakster een pas waarmee we vrij kunnen ronddwalen. Het moderne driehoekige gebouw, met veel licht hout, biedt een mooi uitzicht op de oude binnenstad.

Maar de grootste verrassing is het restaurant op de begane grond. Op werkdagen tot 15 uur schept een vriendelijke mevrouw tegen een schappelijke prijs een bord vol lekker warm eten voor je op, ook vega. Dat is beter dan de dure toeristische terrassen in de oude stad.

Tallinn (Estland)

Het is een dag treinen naar Tallinn, de hoofdstad van Estland aan de Finse Golf. In de middeleeuwen was dit voor Hanzekooplieden de poort tot het Russische achterland. Er staan nog grote stukken van de middeleeuwse muur, inclusief poorten. De binnenstad is de moeite waard, ondanks de vele toeristen. Aan de waterkant vinden we nieuwbouw die niet onderdoet voor moderne wijken langs het IJ of op de Kop van Zuid. De houten huizen verderop geven de stad ook een Scandinavisch karakter.

Helsinki (Finland)

De ferry brengt je in een paar uur naar Helsinki. In 1748 begonnen de Zweden, die sinds de 13e eeuw regeerden in Finland, een groot fort tegen de Russen te bouwen op wat eilanden in zee. Helsinki was toen een armoedig dorp met zo’n 1500 inwoners. Met de bouw van het fort groeide Helsinki, maar het heeft dus geen oude binnenstad zoals de Baltische hoofdsteden.

Wel zijn er grote overdekte winkelcentra – handig in de winter – en mooie groene buitenwijken. Het treinstation is een van de mooiste ter wereld. En ook Helsinki heeft een spectaculaire bibliotheek: Oodi, een modern gebouw dat uitloopt in een scheepsboeg. 

Ruime keuze in eetgelegenheden

De Baltische staten hebben oorspronkelijk een boerenkeuken met veel aardappelen, groenten, vlees en brood. Probeer vooral de koude felroze bietensoep met dille en de haring bij het ontbijt. In de hoofdsteden zijn veel moderne restaurants en allerlei keukens, tot Nepalees aan toe.

Je vindt er vegan restaurants, maar ook gewone restaurants hebben vaak goede vegagerechten op de kaart. Al onze hotels boden een vegahoek bij het ontbijtbuffet, evenals glutenvrije opties. In Helsinki troffen we en paar restaurants waar je vooraf betaalt en dan zoveel mag eten als je wilt, ook met vegetarische keuzes. 

Onze tips:

• Vilnius: RoseHip Vegan Bistro
• Riga: Mazā Terapija
• Tallinn: Vegan Restoran V

Tips voor je reis naar de Baltische hoofdsteden en Helsinki

• Wij boekten deze reis bij de Treinreiswinkel en reisden met een Interrailpas. Houd er rekening mee dat de kans op flinke vertraging bij de Deutsche Bahn groot is. Als je in Berlijn overnacht, hoef je niet in de stress te zitten over je overstap naar Warschau.
• Draag stevige schoenen. De kinderhoofdjes in de binnensteden zijn heftig – met als voordeel dat auto’s er niet hard kunnen rijden. 
• Het openbaar vervoer in Vilnius, Riga, Tallinn en Helsinki is uitstekend. (Trolley)bussen, trams en, in Helsinki, metro’s rijden frequent. De ov-apps werken in elke stad weer net anders. Dit zijn ze:
  • Helsinki: hsl.fi
  • Tallinn: pilet.ee
  • Riga: Mobilly 
  • Vilnius: Trafi Vilnius
• Je kunt in de Baltische staten elektrische steps en fietsen huren. Maar de kinderhoofdjes maken fietsen lastig. Riga is enorm druk met auto’s, zodat fietsen vaak alleen op de stoep kan. Helsinki heeft wel veel goede fietspaden.
• Wil je je inlezen, dan is Baltische zielen van Jan Brokken een aanrader. Je leest hoe de Baltische regio eeuwenlang een speelbal was van omringende landen, en wat dat voor de mensen betekende. 
• Behalve kunstmusea vind je in de hoofdsteden musea over de Sovjetbezetting en, in Vilnius en Riga, over het lot van de vele Joden die er ooit woonden. 
• Je kunt bijna altijd terecht met Engels, zeker bij jongere mensen. 
• Cash or card? is de standaardvraag in winkels en restaurants. Vrijwel overal kun je met je bankkaart betalen. 

Wil je meer Duurzame reisverhalen lezen? Kijk dan hier.