Natuurlijk, de herfst is het seizoen van afsterven. De bomen verliezen hun blad, de eenjarige planten verdwijnen en de bloeiende bloemen zijn in de minderheid. Maar: het is ook het begin van een nieuwe cyclus. Want als je over een paar maanden van een bloeiende tuin vol leven wil genieten (insecten, bijen, vlinders, vogels) dan moet je nu aan de slag. De herfst is hét seizoen om te planten. We zetten 10 planten voor je op een rij die de biodiversiteit in je tuin vergroten en vogels aantrekken.
Toen ik jaren geleden kwam wonen waar ik nu woon, lagen er in mijn kleine stadstuin vooral tegels. De vogels waren dan ook in geen velden of wegen te bekennen. Nu is dat wel anders. In de klimop bij de buren strijkt een paar maanden per jaar een zwerm spreeuwen neer. Een merelkoppel heeft succesvol een paar nestjes uitgebroed. Een paar vrolijke mezen maakt dankbaar gebruik van een aangewaaide iep. En heel soms zit daar ook een winterkoninkje zijn zangnoten te repeteren.
Kortom: de vogels die ik in mijn tuin zie, komen af op de planten, struiken en bomen. En de tijd om die te planten is nu, in de herfst. Daarom zetten we er 10 voor je op een rij:
1.Wilde tijm en lavendel
Dit zijn beiden lage planten waar vogels op het eerste gezicht misschien niks te zoeken hebben. Maar: bijen, kevers en vlinders zijn dol op deze geurige planten met hun paarse en roze bloemen en koolmezen zijn op hun beurt weer dol op deze beestjes. Deze planten trekken vooral in de lente en zomer beestjes aan en dat is precies de periode waarin de koolmees veel voedsel nodig heeft om het nest met kleine meesjes te voeden.
2.De krentenboom
Deze struik heeft in april en mei prachtige witte bloemen en krijgt daarna (voor vogels) lekkere donkerblauwe besjes. Door de compacte vorm dichte takkenstructuur is deze struik bovendien een heerlijke beschutte plek voor koolmeesjes. En in de herfst kunnen we zelf ook nog genieten van de krentenboom, want die krijgt prachtig rood blad voor dat ‘indian summer’ gevoel in de tuin.
3.De wilg
De wilg is een snelgroeiende en veelzijdige boom: wij mensen kunnen van de takken mooie hekken of manden maken. En de vogels vinden er fijne beschutting. Bovendien trekt de bloeiende wilg in het voorjaar insecten aan waarmee koolmezen zichzelf en hun jongen voeden. Bovendien biedt de wilg uitstekend materiaal voor de mezen om een nest van te bouwen en dat is ook wat waard.
4.Hondsroos
Deze struik staat bekend om de wijde roze bloemen met geel hart én de rozebottels (waar je heerlijke jam van kan maken, om maar wat te noemen). De struik trekt insecten aan, maar is vooral populair bij de koolmees vanwege de stekelige takken. Die bieden goede bescherming tegen roofdieren (zoals een kat) en is daarmee een goede plek om een nest te bouwen. Bovendien zorgen de rozebottels in de herfst en winter (als voedsel schaar is) voor een prima voedselbron (dus niet alles opgebruiken voor die jam).
5.Klimop
Ik zei het al: bij ons in de binnentuin strijken de spreeuwen twee keer per jaar voor een aaneengesloten periode neer in de klimop die helemaal tot aan de vierde verdieping rijkt. Maar er zijn ook andere vogels die erin nestelen. Mijn kat zit regelmatig op het schuurdak geïntrigeerd te kijken (maar geen zorgen: ze kan er niet bij). In de herfst bloeit de klimop nog eens en in de winter heeft het bessen (wat de koolmees de winter doorhelpt).
6.De vlier
Net als de Hondsroos heeft de vlier prachtig witte bloemen waar je heerlijke limonade van kan maken en bessen waar je jam van kan maken. Ook vogels zijn er dol op (vooral merels houden van alles waar bessen aan zitten). Maar ook lijsters en spreeuwen houden van de vlier. De boom biedt naast eten ook fijne beschutting.
7.Wilde kamperfoelie
De wilde kamperfoelie geeft je hele tuin een heerlijke zoetige geur, waar ook vlinders en insecten dol op zijn. Mussen, vinken en winterkoninkjes houden van het dichte bladerdek als schuilplek. Bovendien heeft deze klimplant felgekleurde bessen waar de vogels dol op zijn. Zorg wel dat de kat niet makkelijk bij de plant kunnen (want dan gaan ze er niet in zitten, hopen we althans). Dus niet opbinden tegen het schuurdak aan (bijvoorbeeld).
8.Kornoelje
Deze plant trekt met de witte bloemen insecten aan en produceert bovendien heerlijke (voor vogels) donkerblauwe bessen in de zomer. In de winter blijven er felrode takken over die je tuin bovendien vrolijk kleuren (als het weer wat somber is). Met name lijsters en merels vinden deze struik een topper.
9.Wilde wingerd
Los van het feit dat deze klimplant fantastisch rood kleurt in de herfst (een feest voor het oog), heeft ook deze plant een dicht bladerdek (beschutting) en besjes (eten). Lijsters, spechten en roodborstjes zijn er dol op.
10.Lijsterbes
What’s in a name? Deze struik, die tot 9 meter hoog kan worden, dankt z’n naam aan de lijster. De vogel die – net als merels en vinken – dol is op de oranjerode bessen aan de struik. De trossen bessen fleuren je tuin van augustus tot september op en de dichte takkenstructuur vormen een perfecte broedplaats voor vogels. In mei en juni trekt de witte bloesem weer insecten aan: ook voedsel en fijn voor de biodiversiteit.
Extra tips:
- Laat vooral je ‘dode’ planten met rust in de herfst en de winter. Deze worden namelijk vaak door insecten gebruikt om eitjes in te leggen, die dan in de zomer uitkomen (vlinders, insecten) en die op hun beurt weer vogels lokken (want: voedsel!)
- Plaats indien mogelijk biologische en gifvrije planten in je tuin (zodat de insecten en vogels geen last hebben van het gif op de plant)
- IVN Natuureducatie heeft als missie om (weer) meer natuur in onze leefwereld te krijgen. Misschien ken je ze wel van de cursussen in de natuur, maar ze doen meer. Zo bieden ze de natuurcursus De levende tuin aan voor iedereen die wél graag aan de slag wil in de tuin, maar niet zo goed weet waar te beginnen of hoe dit aan te pakken. De cursus is met Anne Wieggers die we bij hetkanWEL ook een paar keer hebben geïnterviewd.
- En nu we het toch over IVN Natuureducatie hebben: zij roepen iedereen dit najaar op om nu planten in je tuin te zetten zodat je in het voorjaar meer bijen, vlinders én vogels in je tuin hebt (en wie wil dat nou niet?). Al hun tips voor een tuin vol leven vind je hier.
Lees ook:
10 bloemen en planten die je nu in je tuin kan zetten voor meer vlinders in je tuin.
5 herfsttips van Groene Tuincoach Anniek voor een gifvrije, groene tuin.
