Met boerderij Bodemzicht aan de rand van Nijmegen willen Anne van Leeuwen en Ricardo Cao Mateo niet alleen gezond voedsel op de kaart zetten, maar ook de kwaliteit van de bodem en biodiversiteit verbeteren. “We zijn klimaatboeren voor het leven,” vertellen ze tijdens de rondleiding die ik op de boerderij krijg.
Hoe het allemaal begon
In hun zoektocht naar hoe dingen anders kunnen in de wereld, vonden Anne en Ricardo elkaar een paar jaar geleden. Waar bioloog Ricardo een ander perspectief kreeg over de rol van de mens in de natuur, worstelde Anne met de scheiding tussen cultuur en natuur in haar studie. Want om de natuur te herstellen, is een cultuuromslag nodig vindt ze. “Hiervoor moeten we veel leren van andere wereldbeelden, planten, dieren en microben.”
Na het zien van de documentaire Groen Goud begonnen ze de urgentie om in actie te komen écht te voelen. In deze docu zien we hoe cameraman en ecoloog John D. Liu er zijn missie van heeft gemaakt om de biodiversiteit te herstellen en gedegradeerde, kale gebieden wereldwijd te vergroenen. Dat levert spectaculaire voor- en nabeelden op uit, die je vast kent van social media. En het inspireerde Anne en Ricardo drie jaar geleden om met Boerderij Bodemzicht te starten. Nadat ze bij verschillende Europese boeren langs waren geweest om te leren, vonden ze een plek voor hun eigen regeneratieve boerderij op Landgoed Grootstal in Heumen. Hier was veel werk aan de winkel, want het land was kaal en leek flink gedegradeerd. In regeneratieve landbouw vonden ze dé oplossing om het land weer tot leven te brengen.
Regeneratieve landbouw
Regeneratieve landbouw gaat vaak nog een stapje verder dan biologische landbouw (lees hier waar de accentverschillen liggen). Biologische landbouw streeft naar het behoud van een gezonde bodem en het waarborgen van dierenwelzijn, waarbij natuurlijke kringlopen en biodiversiteit belangrijk zijn. Regeneratieve landbouw streeft ernaar om de bodemkwaliteit en de bodembiodiversiteit niet alleen te waarborgen, maar ook te verbeteren. “Regeneratie is een proces en iedereen kan het doen. In de kern gaat het erover dat het altijd tot meer leven leidt,” vertelt Ricardo.
“Regeneratieve landbouw gaat over leven. We investeren hier in het faciliteren van leven. Bij Bodemzicht vertellen we een verhaal over hoe de mens niet schadelijk hoeft te zijn voor de planeet, maar ook een positieve impact kan hebben op haar omgeving. Waar duurzaamheid gaat over het verminderen van onze negatieve impact, gaat regeneratie over het maken van een positieve impact.’’
Bodemzicht
De boerderij heet niet voor niets Bodemzicht: Anne en Ricardo weten maar al te goed hoe belangrijk het bodemleven is voor hun moestuin, de rest van het landschap en de biodiversiteit. Een van de manieren om het bodemleven zo rijk en divers mogelijk te houden, is door het zoveel mogelijk met rust te laten.
Ricardo vertelt dat ze bij Bodemzicht niet ploegen of schoffelen, omdat dit koolstof bloot legt wat vervolgens oxideert en als CO2 de lucht in gaat. “Terwijl bodemleven juist koolstof kan vastleggen. ‘Er ligt een heel netwerk van schimmels, nematoden (aaltjes, red.) en bacteriën onder onze voeten. Als je dat verstoort, dan verstoort dat ook de symbiose met je plantenwortels.’’ En die symbiose is nodig voor een goed bodemleven, want de planten voeden het bodemleven via hun wortelstelsel. Het bodemleven brengt in ruil daarvoor weer voedingsstoffen naar de plant waar de wortels niet bij kunnen. Zo krijg je groenten vol mineralen en andere voedingsstoffen uit de bodem.
Ricardo legt het verder uit via een metafoor: ‘’Schimmels en bacteriën bakken constant koekjes; ze leggen niet alleen koolstof vast, maar voorzien planten en andere organismen ook weer van belangrijke proteïnen en nutriënten. Koolstof is slechts één product, maar alle andere ingrediënten in de denkbeeldige koekjes zorgen ervoor dat alle micro-organismen onder de grond in symbiose leven.’’
Lees hier meer over het belang van schimmels voor een gezond bodemleven.
En hier kan je lezen hoe boer Erwin Westers werkt aan een betere bodem en meer voedingsstoffen in zijn producten. (lees verder over Bodemzicht na de foto’s)
Genoeg voor iedereen
Bij Bodemzicht zorgen ze ervoor dat ze genoeg voedsel creëren voor iedereen, zodat ook vogels, slakken en insecten mee kunnen snoepen van de oogst. Jonge planten dekken ze af totdat ze sterk genoeg zijn om hier en daar wat aangevreten te worden. Egels en eenden zorgen voor de rest: zij eten een deel van de slakken om het in balans te houden.
‘’Op deze 5.5 hectare produceren we genoeg om van te leven. Ik wil alleen investeren in leven, dus de dieren in de omgeving moeten wat te eten hebben, maar ik wil ook de mensen die in de tuin werken kunnen betalen. We laten hier zien dat het wel kan, want we maken groentepakketten voor lokale restaurants en 100 huishoudens. Daarmee zetten we een voorbeeld neer waarbij we zonder gif en kunstmest groenten, fruit en eieren met een heerlijke smaak produceren, terwijl we daarmee tegelijk laten we zien dat regeneratieve landbouw een realistisch alternatief is. In de moestuin kunnen we net zoveel verbouwen per m2 als een gangbare boerderij en leveren direct aan onze afnemers, wat veel tijd en geld bespaard’’ vertelt Ricardo.
Op een ander veld vertelt hij over het ontwikkelen van een weide-voedselbos met integratie van kip-mobielen, een verplaatsbare ren waardoor kippen elke dag een nieuw stukje gras kunnen eten en bemesten. ‘’Bomen slaan CO2 goed op, maar het metabolisme van gras is sneller. De kippen helpen door tussen de jonge bomen het gras kort te houden, zodat de bomen een kans krijgen om te groeien. We proberen daarmee meer CO2 op te nemen dan uit te stoten. De kipmobielen verplaatsen we dus in de grasstroken tussen de bomen in.’’
Toekomstvisie
Anne en Ricardo geloven dat we kleinschalige en diverse boerderijen nodig hebben voor de toekomst. Het is hun plan om in samenwerking met Lenteland minstens 100 regeneratieve boerderijen te helpen kickstarten, door middel van cursussen en het crowdfunden van boerderijen. De Stichting creëert daarom een leer- en samenkomstplek voor mensen met verschillende achtergronden met een interesse in regeneratieve landbouw. Zo zetten ze niet alleen een mooie demonstratieboerderij neer, waarbij een gedegradeerd stuk land werd omgebogen naar een landschap waar iedereen bij gebaat is, maar helpen ze ook anderen hetzelfde te doen. ‘’Als leerplek hopen we vragen te beantwoorden over hoe je een regeneratieve samenleving opbouwt. We nodigen iedereen uit ook te komen regenereren.”
Voor het overzicht van Nederlandse pioniers kijk op We Are the ReGeneration en bouw mee aan 100 regeneratieve boerderijen door mede-eigenaar te worden van een Lenteland-boerderij! Wil jij een keer op bezoek bij Bodemzicht? Reserveer dan een plekje voor een van de rondleidingen. En als je in de buurt woont, kun je ook klimaateieren of een groentepakket ophalen. Wil je meer leren over regeneratieve landbouw, lees dan ons stuk over het verschil tussen biologische, circulaire en regeneratieve landbouw eens.
