Merle verdiept zich in de taal van planten

Ik ben iemand die met planten praat. Als ik ze water geef met name. Dan vraag ik ze hoe het gaat of ik bied mijn verontschuldigingen aan, omdat ze te dichtbij de verwarming stonden, niet genoeg licht kregen, gemolesteerd werden door mijn kat of omdat ik ze niet genoeg water heb gegeven. Ik was dan ook meteen geboeid toen ik op het spoor kwam van conceptueel ontwerper Merle Bergers en haar studie naar de taal van planten, of lingua planta.

De taal van planten

“Je hebt een ondergrondse taal en een bovengrondse taal,” vertelt Merle. “Ondergronds communiceren planten en bomen met elkaar via koolstof en schimmels. Bovengronds heb je de moleculaire taal van organische deeltjes. Die taal kunnen we waarnemen als geuren. Sommigen zijn heel sterk, anderen merken we nauwelijks op. Als je er induikt, dan merk je dat die geurtaal heel specifiek en doelgericht is op aantrekken, afstoten of regenereren. Zo kan de geur van een roos heel erg verschillen. Niet alleen per soort, maar ook per moment van de dag en per jaargetijde.”

Wandelen en ruiken

Merle maakt elke ochtend een lange wandeling door de natuur en probeert dan de taal van planten waar te nemen door te ruiken. “Dat lukt niet altijd hoor, soms dwalen mijn gedachten af. Maar het is zo fijn om al die nuances en verschillen te ruiken tijdens zo’n wandeling en te merken hoe de geuren veranderen. In de winter zijn de planten over het algemeen vrij geurarm, maar dan ruik je weer andere dingen. De aarde bijvoorbeeld.”

Stress signalen

“Geur is zeker niet alleen esthetisch. We halen er heel veel informatie uit. Planten proberen met hun geur natuurlijk bepaalde insecten aan te trekken, maar ze nemen ook elkaars geur waar en reageren daar op. Als je gras maait, komt er cis-3-hexanol vrij, wat voor die typische geur van vers gemaaid gras zorgt. Dat is in feite een stressreactie, die door andere planten wordt waargenomen en als waarschuwingssignaal dient: misschien worden jullie straks ook gemaaid. Of gesnoeid, want ook bij het snoeien van de heg hoort een herkenbare geur.”

Samenwerken voor het grote geheel

“Het is verleidelijk om menselijke eigenschappen aan planten toe te kennen, maar wetenschappers zijn daar altijd heel voorzichtig mee. Planten hebben geen neus, oren of ogen en ook geen hersenen waarmee ze denken. Eigenlijk weten we niet precies wat er in planten omgaat. Maar we weten wel dat ze op basis van geur tegelijk reageren.”

“Zo komt het regelmatig voor dat alle bloemen synchroon in bloei staan, omdat ze met hun gezamenlijke geur meer kans maken om bijen en vlinders te lokken. En bomen laten regelmatig tegelijkertijd hun eikeltjes of pecannoten vallen. Planten lijken echt samen te werken voor het grote geheel. Geur speelt daarbij een belangrijke rol.”

De taal van planten leren

“Op de Design Academy Eindhoven heb ik veel gepraat met een wetenschapper, die onderzoek deed naar geurmoleculen. Op een gegeven moment heb ik er een aantal in huis gehaald, die ik probeerde te plaatsen in de natuur. Dat is gewoon een kwestie van oefenen, net zoals je woordjes moet stampen bij het leren van een nieuwe taal. Op een gegeven moment herken je steeds meer en kan je tijdens een wandeling de verschillende geurberichten van planten ook daadwerkelijk plaatsen.”

“Geur is echt de brug naar een wereld, die we veel beter zouden begrijpen als we die taal ook echt zouden proberen te leren. Gelukkig wordt er steeds meer wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Het gevoel dat ik vroeger als kind in de bossen had, dat er verbinding was binnen de natuur, blijkt nu ook echt zo te zijn. Toen ik op de academie zat, besloot ik dat ik de plantenwereld beter wilde begrijpen en de afstand tussen mens en plant wilde verkleinen.”

Taal vergroot je wereld

“We zijn ons zelf als mens op een gegeven moment boven de natuur gaan plaatsen. Commodification of nature heet dat. We zien planten als objecten die we kunnen gebruiken en niet als entiteit. En daarmee zijn we een heleboel kwijtgeraakt. Als een boom zou kunnen gillen, zouden we er misschien heel anders mee omgaan, al is dat geen garantie. Maar door de plantentaal te begrijpen, kan je wel een gesprek voeren. Net als bij mensen: op het moment dat je iemands taal spreekt, ga je elkaar beter begrijpen en voel je meer compassie. Het vergroot je wereld. De taal van de planten heeft ervoor gezorgd dat ik weer een andere, hernieuwde verbinding voel met de natuur.”

Vier geuren

De meeste kennis over de taal van planten is leesbaar, maar niet beleefbaar. Daarom besloot Merle aan de slag te gaan met geur, zodat mensen de kennis van de plantentaal ook kunnen beleven. Ze heeft vier geuren ontwikkeld: repel, attract, defend en henosis, allemaal gemaakt met natuurlijke materialen. Er komt dit jaar een vijfde geur bij.

Heb jij het gevoel dat je de taal van planten spreekt of zou je het willen leren? Laat ons weten wat jouw ervaringen zijn door hieronder een reactie achter te laten.

Foto’s: Sattelite June