Wat als een restaurant eten overhoudt dat net niet genoeg is voor een portie voor de volgende dag? Weggooien? Dat kan anders, dacht Arna van der Sloot. Zij startte in 2019 met Vers & Vrij om maaltijden die anders weggegooid zouden worden, op te halen bij restaurants en ze vervolgens te verspreiden over openbare koelkastjes in Den Haag. Mensen met een krappe beurs mogen daar gratis maaltijden ophalen. Op dit moment gaat het om ongeveer 900 maaltijden per week voor 500 mensen, verspreid over meer dan 20 koelkastjes. Als het aan Arna ligt blijft het daar niet bij: “Armoede en voedselverspilling bestaan helaas overal. Dit zou je dus overal op de wereld kunnen doen en niet alleen in Den Haag.” De energie van Arna is duizelingwekkend. Want ze is ook nog eens theatermaker, kok en taalcoach voor anderstaligen. Het Kan Wel ging bij haar langs om meer te weten te komen over dit bijzondere initiatief.
Hoe kwam je op het idee?
“Een aantal jaar geleden is het zaadje geplant, tijdens mijn werk als taalcoach. Een cursist liet me een foto zien van haar buurman ergens in Afghanistan. Op de foto zag ik een man die bij zijn huis stond, met een koelkast ernaast. Deze koelkast vulde hij met restjes eten die hij over had voor zijn armere dorpsbewoners. Het eerste dat ik toen dacht was: Dat zou hier toch ook moeten kunnen? Ik ging me verdiepen in de problematiek van armoede en voedselverspilling en zag de schrikbarende cijfers en daarna kwam het besef. Als kok zag ik natuurlijk ook heel veel voedsel in de prullenbak verdwijnen. Er zijn altijd resten over na een dag, waarmee niks gebeurt. Wat als we dat overgebleven eten gaan verzamelen en beschikbaar stellen aan mensen die het kunnen gebruiken? Ik begon te broeden op het idee om voedselverspilling en armoedebestrijding te combineren en ook in Nederland koelkastjes te gaan plaatsen. Ja, toen ging het balletje rollen.”
“Het voelt voor mij onwerkelijk en niet te verteren dat armoede en voedselverspilling naast elkaar bestaan.”
Koelkastjes: van daklozenloket tot kerken en buurthuizen
Het principe van Vers & Vrij klinkt als een Ei van Columbus. Restaurants zetten hun restjes apart in speciale bakjes zodat de vrijwillige chauffeurs van Vers & Vrij het de volgende ochtend op kunnen komen halen met een auto met koeltassen. Zo blijft het eten vers. Eenmaal op kantoor worden de bakjes geseald en komt er een sticker op, voorzien van informatie over allergenen. “Dat is een eis vanuit de warenwet. Wat we doen is helemaal verantwoord als je kijkt naar voedselveiligheid.” Vervolgens worden de bakjes naar de verschillende locaties met een koelkastje gebracht. Daar kunnen de mensen die het nodig hebben het eten zelf op komen halen. En als het eten op is, brengen ze het bakje terug. Na het schoonmaken gebruikt Vers & Vrij de bakjes weer opnieuw. “Er zijn nu 22 koelkastjes en medio juni wordt nummer 23 geplaatst. Ze staan vooral op plekken waar de doelgroep samen komt, zoals een daklozenloket, kerken, buurthuizen, kringloopwinkels. Sommige mensen komen elke week terug. Ik merk dat het veel meer is dan alleen ‘een maaltijd komen halen’. Laatst zei iemand tegen mij dat je door Vers en Vrij ook nieuwe mensen leert kennen. Omdat de koelkastjes op openbare plekken staan, drinken we wel eens een kopje koffie met elkaar. Voor mensen die niet zo makkelijk buiten de deur komen, een welkome aanvulling op hun dagritme. En het eten is natuurlijk ook gewoon lekker”.
Vertrouwen
“Ik krijg nog wel eens de vraag, maar hoe weet je dan dat de mensen die de maaltijden komen op halen het ook echt nodig hebben? Dat ze echt in zwaar weer zitten? Misschien zijn er wel mensen die geld genoeg hebben, die ook gratis eten komen ophalen? Ik houd me daar niet zo mee bezig. Laatst hoorde ik van iemand die financieel een beetje in de knoop zat en toevallig had gehoord van Vers & Vrij hoe handig het is om zo’n koelkastje in de buurt te hebben. Als mensen maaltijden mee zouden nemen die het niet nodig hebben? Daar doe ik niks mee. Dat zegt meer over hen dan over ons en Vers en Vrij. Ik vertrouw er ook gewoon op dat dat niet gebeurt.”
Knabbelkontjes en Sprokkeltjes
Vers en Vrij werkt vooral met vrijwilligers. Inmiddels zijn er heel wat partners verbonden, waaronder Middin, een Haags leerwerkbedrijf voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. “Ik wil niks verspillen” zegt Arna, “dus ook geen talenten van mensen. Bij Vers en Vrij krijgen mensen de kans hun talent te ontplooien. We werken met vrijwilligers, maar natuurlijk is er wel geld nodig: de bakjes en stickers zijn vrij duur, de koelkasten kosten geld, het rondbrengen van de maaltijden. Ik wil niet alleen afhankelijk zijn van subsidies en giften, hoewel die natuurlijk heel erg welkom zijn. Dus zetten we in op meerdere inkomensbronnen. Voor duizend euro per jaar kun je bijvoorbeeld een koelkast adopteren, eventueel kan er een bedrijfslogo op. Je kan ook een sticker met bedrijfslogo op onze auto laten plakken voor driehonderd euro per jaar. En we hebben een webshop, waarin we producten aanbieden die we maken van restromen. We maken bijvoorbeeld bonbons van overgebleven chocoladeletters, of Sprokkeltjes: koekjes van bij elkaar gesprokkelde ingrediënten. Vanuit mijn achtergrond als kok, vind ik het heel leuk om een bijzondere twist te geven aan zo’n product. Natuurlijk maken we deze lekkernijen ook met mensen uit het leerwerkbedrijf.”
Heel veel ballen in de lucht
Maar die extra inkomsten zijn nog niet genoeg. “Vers & Vrij geeft me heel veel voldoening, maar het is ook best lastig om het voor elkaar te krijgen. Nu al, en als het aan mij ligt komen er nog veel meer koelkastjes bij en gaan we nog duurzamer werken. Mijn droom is om hier alles goed laten kunnen verlopen en daarna bij andere Middin locaties. Dit leerwerkbedrijf zit namelijk bijvoorbeeld ook in Zoetermeer en Rotterdam. De samenwerking met Middin is fenomenaal, we worden enorm door hen gesteund. Op dit moment hou ik alleen wel heel veel ballen in de lucht en kom ik nauwelijks aan de verdere ontwikkeling van Vers & Vrij toe”.
Op onze vraag wat haar nu het meest zou helpen is het antwoord van Arna heel praktisch: ”Ik ben heel dringend op zoek naar meer vrijwilligers die willen helpen, voor bijvoorbeeld een dagdeel in de week als kok of chauffeur. Verder ben ik heel blij met iedereen die Vers & Vrij helpt. Bijvoorbeeld door een aankoop in de webshop, het doen van een kleine donatie, of misschien zijn er wel mensen of bedrijven die een koelkastje zouden willen adopteren of een logo willen plaatsen op de auto die elke werkdag door heel Den Haag rijdt. Dat zou mij meer ruimte geven om tijd te besteden aan de toekomst van Vers en Vrij. Mijn ultieme droom is dat Vers & Vrij blijft bestaan, ook als ik met pensioen ga of er niet meer ben. Dat we met de koelkasten, hopelijk dan in ieder geval landelijk, mensen kunnen blijven helpen.”
Wil jij bijdragen of meer weten? Kijk dan op de website van Vers & Vrij
