Midden in het prachtige coulisselandschap van de Achterhoek, dichtbij Lochem en Zutphen, ligt Lenteland boerderij ‘t Gagel. Bij ‘t Gagel draait alles om herstel van de natuur, biodiversiteit en verbinding met de gemeenschap. Naast een grote groentetuin en de fruitgaard in wording is dit jaar de aanplant gestart van een uniek voedselbos dat niet alleen voedsel produceert, maar ook dient als leefruimte voor vogels, vlinders en talloze andere organismen. Het hoogtepunt? De voedselboscamping, waar gasten binnenkort kunnen overnachten te midden van eetbare planten en bomen. Hier pluk je je ontbijt straks rechtstreeks van de takken, terwijl je geniet van rust, ruimte en de levendige natuur. Ik sprak met Roos Burger van ‘t Gagel over dit mooie plan.
Foto’s van Jens Cordier (hoofdfoto, foto 1 en 2), Gabriela Hengeveld (laatste foto) en Roos Burger
Ook al lijken onze supermarkten vol; het aanbod aan soorten is beperkt en veel van de groenten en fruit die we kopen in de supermarkt is geproduceerd in een kas of ingevlogen uit een ver land en vaak verpakt in plastic. Over de voedingswaarde van deze producten is veel discussie, maar dat deze soorten ooit onderdeel waren van een natuurlijk ecosysteem, dat idee is ver weg. Net als het idee dat het ook anders kan.
Veel voedselproducenten willen ons laten geloven dat de toekomst van ons voedsel ligt in technologische vooruitgang en laboratoria, waarbij de rol van de natuur steeds kleiner wordt. Maar gelukkig is er ook een tegenbeweging, die juist samenwerkt met de natuur om ervoor te zorgen dat we over tien, vijftig en honderd jaar nog te eten hebben. En dat is precies wat Stichting Lenteland doet.
Land is van ons allemaal
Stichting Lenteland werd in 2021 opgericht vanuit de visie dat het land – net als lucht en het water – van ons allemaal is. Om de relatie tussen mens en natuur te herstellen, verstrekt stichting Lenteland leningen aan boerderijcoöperaties. Dit zijn boerderijen van vijf tot vijfentwintig hectare die dicht bij een dorp of kleine stad liggen, die getransformeerd worden tot regeneratieve, coöperatieve boerenbedrijven, waarbij het eigenaarschap bij de boeren én de gemeenschap ligt.
Op de boerderij kunnen omwonenden een oogstaandeel nemen. Dat laatste betekent dat je voor een vast bedrag per jaar – waarbij mensen met een kleine portemonnee ook kunnen deelnemen door een systeem van solidaire betaling – elke week een deel van de oogst krijgt. Het voordeel hiervan is dat de boer een vast inkomen heeft en zich volledig kan concentreren op de teelt.
Naast een tuinderij en pluktuin vind je er bomen, struiken en andere planten in een divers, natuurinclusief systeem dat is ontworpen met behulp van de principes uit de permacultuur. Dit is een vorm van landbouw die de bodem voedt, biodiversiteit stimuleert en zelfs CO₂ in de bodem vastlegt – kortom, landbouw die de natuur herstelt in plaats van uitput.
7 generaties vooruit
Er zijn nu vijf Lenteland boerderijen en de stichting voert gesprekken over de aankoop van twee nieuwe boerderijen. Het is de ambitie om de komende tien jaar door te groeien naar dertig boerderijen. Ze hebben niet alleen wensen voor de grootte van de boerderij en de locatie, maar ze kijken ook zeven generaties vooruit. Dat is ongeveer 200 jaar en dat betekent bijvoorbeeld ook dat een boerderij boven NAP moet liggen.
Bijdragen aan herstel en welzijn
Lenteland-boerderijen worden zo ingericht dat er niet alleen gewassen groeien, maar natuurlijke ecosystemen ook floreren. Roos Burger, een van de vier Lenteland-boeren van boerderij ‘t Gagel in Lochem, verwoordt het mooi: ‘Dieren en gewassen werken van nature feilloos samen om een harmonieus ecosysteem te bouwen. De regeneratieve aanpak gaat uit van deze holistische intelligentie en zet natuurlijke processen in voor voedselproductie en landschapsherstel en hanteert deze ook als leidraad voor haar bedrijfsvoering.’
De boerderijen zijn meer dan productielocaties
Roos woont en werkt sinds 2024 op ‘t Gagel. Roos: “Het perceel is nu nog wat kaal en plat, maar we zijn optimistisch begonnen het landschap te herstellen en meer structuur aan te brengen. Het is geweldig om te zien hoe snel het landschap verandert en dat er steeds meer levendigheid op en om het erf komt.”
Roos is verantwoordelijk voor de ‘voorkant’ van de boerderij: de boerderijwinkel, culinaire programmering en de camping. Roos: “We zijn in totaal met vier ondernemers en iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheden en natuurlijk zijn alle bedrijfslijnen weer met elkaar verbonden. In totaal hebben we 9 bedrijfslijnen, die elkaar versterken en ondersteunen. Die multidisciplinaire aanpak maakt het geweldig om hier samen aan te werken.”
Terug uit de Zweedse wildernis
Voor deze nieuwe taak kwam Roos met haar gezin terug uit de Zweedse wildernis. Daar werkte ze als chef op een permacultuur boerderij met off-grid cabins in de bossen en een outdoorrestaurant. Ze vond het een geweldige ervaring, maar haar kinderen misten de Nederlandse gezelligheid Roos voelde zelf dat er in Nederland meer werk te doen is op het gebied van ecosysteemherstel. Dat werk vond ze bij ‘t Gagel en Lenteland.
Ze vertelt: “De boerderij van de toekomst is meer dan alleen een productielocatie. Die is net zo goed ontmoetingsplaatsen waar mensen samenkomen, leren en verbinden. Door het organiseren van meewerkdagen, workshops en educatieve programma’s laten we mensen kennis maken met het proces van regeneratieve landbouw. Door contact te maken met het voedsel dat je gaat eten, verdiep je je band met het land en hierdoor ontstaat kennis en empathie voor je omgeving.”
Kansen voor toerisme
En Roos ziet ook kansen in toerisme. “Onze boerderij ligt op vijf minuten van Lochem en vlakbij Zutphen. Het is echt een waanzinnige plek tussen de bossen. Bij ‘t Gagel laten we onze bezoekers ervaren wat de voordelen van regeneratieve landbouw zijn. Een voedselbos dwingt je op een andere manier contact te maken met je voedsel en je leefomgeving. Het geeft ons de kans om de aarde op een dieper niveau te leren begrijpen en waarderen.”
“Op onze voedselboscamping kunnen gasten midden in een regeneratief landschap verblijven en we organiseren ook activiteiten, zoals wildplukwandelingen, rondleidingen en velddiners. Als alles straks groot genoeg is, plukken de campinggasten hun ontbijt zo van de boom. De oude boerenschuur wordt een gemeenschapsplek waar we ontbijt en lunch serveren. Dat zijn bij uitstek de plekken waar producten van de boerderij zichtbaar worden en waar mensen kunnen proeven.”
Roos: “Mijn ervaring als chef gebruik ik nu ook bij ‘t Gagel. Het gaat me daarbij niet alleen om de producten, maar ook om de oorsprong van de ingrediënten en het verhaal achter de soorten. ‘Ik heb als horecaondernemer ontdekt dat gezond eten een heel pure drager is van verhalen van herkomst en een rijke eetcultuur. Een dergelijk hoopvol perspectief hebben we hard nodig en deel ik graag.”
Kun je niet wachten om een keer te overnachten bij ‘t Gagel? Kijk dan op de website voor meer informatie.
Over Lenteland
Grond is essentieel voor mensen om op te wonen en eten te verbouwen en zou voor iedereen toegankelijk moeten zijn. In de praktijk is dat niet zo. Lenteland wil dat veranderen door grond terug te geven aan de gemeenschap. Zo stoppen ze de speculatie op grond. Door de focus op regeneratieve landbouw gaan ze zich weer op een andere manier tot het leven op aarde verhouden.
Door mee te investeren in de Lenteland coöperatie of direct in de lokale boerderijcoöperaties, word je mede-eigenaar van bestaande en nieuwe Lenteland boerderijen, inclusief de grond en gebouwen. Dankzij dit systeem hoeven boeren de financiële last van grondbezit niet te dragen en kunnen zij zich volledig richten op het regenereren van de bodem en het herstellen van biodiversiteit.
De opbrengsten uit de verkoop van producten vloeien terug naar de coöperatie, wat herinvesteringen in het land mogelijk maakt. Met de verkoop van certificaten betalen de boerderijen de leningen af aan stichting Lenteland en de coöperatie. Met dat geld (naast donaties) kunnen weer nieuwe boerderijen worden voorgefinancierd.
