In ons land werken we driftig aan plannen om van het gas af te gaan. Om de opwarming van de aarde tegen te gaan, om de grond in Groningen met rust te kunnen laten, en inmiddels ook om sneller onafhankelijk van Rusland te worden. Maar, niet iedereen lijkt ervan overtuigd dat het dichtdraaien van de gaskraan een goed idee is. Onlangs besloot de Europese Commissie nog dat aardgas, naast kernenergie, zelfs ‘groen’ is. Daarom vroeg ik mij af: hoe zit dat? Hoe vervuilend is gas eigenlijk?
De kranten staan er vol mee: nieuws over de voor- en nadelen van verschillende energiebronnen. Verschillende Europese landen houden er allemaal een verschillende mening en ambitie op na, vanuit verschillende belangen. Zo houdt België de kerncentrales langer open. Frankrijk zet in op de mix van kernenergie en nieuwe windparken op zee. Polen houdt het liefst vast aan steenkool. Ook Italië houdt vast aan aardgas, en hoopt op een contract met Algerije. Duitsland wil langer door met kolen. In ons eigen land wordt samengewerkt met de Duitsers om een terminal voor vloeibaar aardgas te bouwen en de portemonnee wordt getrokken voor een verdubbeling van windenergie op zee.
Kijken naar de hele levensduur
Genoeg verschillende opties om aan energie te komen! Maar welke is de ‘beste’? Ik vergelijk de verschillende energiebronnen op basis van hun CO2-uitstoot. CO2 is namelijk een belangrijk gas dat zorgt voor de opwarming van de aarde. En om die opwarming te beperken, moeten we de CO2-uitstoot zo laag mogelijk houden. Ik kijk naar de CO2-uitstoot van de energiebronnen tijdens hun volledige levensduur. Anders gezegd: ik kijk niet alleen naar hoeveel CO2 een bron uitstoot als het energie produceert, maar ook naar hoeveel CO2 het kost om de bron te bouwen, de energie te vervoeren en tot slot de bron weer af te breken.
Andere voor- en nadelen
Alvast een kleine noot bij de cijfers: want er zitten de nodige addertjes onder het gras. Zo zijn er natuurlijk nog andere voor- of nadelen van verschillende energiebronnen, naast de CO2-uitstoot, waar je naar kunt kijken. Om een voorbeeld te geven: bij het maken van elektriciteit uit kernenergie komt helemaal geen CO2 vrij. Maar de kosten voor het bouwen van een kerncentrale, de kans op ongelukken en wat we moeten doen met het radioactieve afval dat vrijkomt, zijn evengoed belangrijke overwegingen in de discussie.
De cijfers
Energiebronnen worden gebruikt voor het maken van elektriciteit, voor verwarming en vervoer. Om de cijfers goed te kunnen vergelijken, beperk ik me tot de CO2-uitstoot voor het opwekken van elektriciteit. Ik kijk naar de uitstoot CO2 in grammen gemeten per opgewekte kWh. Eén kWh staat voor 1.000 Watt, een uur lang. Stel dat je een stofzuiger hebt van 1.000 Watt, dan moet je een uur stofzuigen om 1 kWh te verbruiken. Hoeveel CO2 je in dat uur uitstoot ligt eraan hoe de elektriciteit is opgewekt die je verbruikt. In een rapport van de Verenigde Naties vind ik de volgende gemiddelden:
- Steenkool: 930 gram
- Gas: 430 gram
- Waterkracht: 80 gram
- Zonnepanelen: 20 gram
- Wind op zee en op land: 12-13 gram
- Kernenergie: 5 gram
Steenkool is dus veruit het meest vervuilend. Een uur stofzuigen en je hebt bijna een kilo CO2 de lucht in geblazen! Dankzij nieuwe technieken om CO2 op te vangen en op te slaan, daalt de uitstoot weliswaar naar 280 gram per kWh, maar daarmee blijft het de meest vervuilende manier om elektriciteit te produceren. Ook bij gascentrales wordt gewerkt met nieuwe technieken om CO2-uitstoot af te vangen en op te slaan waarmee ze op een uitstoot van 130 gram per kWh komen. Met deze score staan ze nog altijd bovenaan het lijstje, op nummer twee.
Wat is grijze stroom?
De meeste mensen in Nederland gebruiken zogenaamde ‘grijze stroom’. Dat is een mix van elektriciteit gemaakt uit kolen, gas en kernenergie. Een aantal grote elektriciteitscentrales in Nederland die elektriciteit produceren zijn bijvoorbeeld:
- Eemshavencentrale: steenkool
- Amercentrale in Geertruidenberg: mix van steenkool, biomassa en houtgas
- Clauscentrale in Maasbracht: aardgas
- Kerncentrale Borssele: kernenergie, uranium
De betere opties
Het opwekken van elektriciteit door zonnepanelen en windmolens stoot geen CO2 uit. Maar zoals eerder aangegeven reken ik de CO2-uitstoot van het bouwen en installeren van de panelen en molens, vervoer en het afbreken ervan ook mee. Zonnepanelen doen het heel goed, vooral door de inzet van nieuwe types. De huidige uitstoot van 20 gram per kWh is ruim twee keer beter dan de zonnepanelen uit 2014. De allernieuwste technologie stoot zelfs maar 11 gram per kWh uit. En de ontwikkeling van zonnepanelen is nog lang niet gestopt. Zo is er zelfs al een techniek om zonnepanelen te maken uit groenteafval!
Windmolens op land en op zee komen als heel goed uit de bus: met een gemiddelde CO2-uitstoot die zeer stabiel én laag is. Een windmolen levert gedurende zijn ‘leven’ van 20 jaar wel 80 keer zoveel energie op als er nodig is om er één te bouwen. En, hoewel de meeste windmolens na 20 jaar vervangen worden door krachtigere exemplaren, kunnen ze vaak nog jaren mee. Steeds vaker worden ze daarom verkocht aan partijen in het buitenland waar ze een tweede leven krijgen (als je dat mee zou tellen, vallen de cijfers nog gunstiger uit).
Thoriumcentrale
Wat CO2-uitstoot betreft, scoren kerncentrales het beste. Zelfs als het bouwen én afbreken van kerncentrales meegerekend wordt in de cijfers. En ook in deze sector volgen de ontwikkelingen elkaar snel op. Zo gaat Noord-Brabant investeren in een thoriumcentrale. Dat is een nieuw type kerncentrale die niet draait op uranium, maar op een kern van gesmolten zout (thorium). Deze zijn veiliger en duurzamer. Een meltdown, zoals die in 2011 in Fukushima, is niet mogelijk omdat het materiaal al is gesmolten. En het afval is niet 250.000 jaar radio-actief zoals bij een uraniumcentrale, maar ‘slechts’ 300 jaar.
Gas als tussenoplossing
Van alle elektriciteit die we het afgelopen jaar in Nederland verbruikten, kwam 33% uit hernieuwbare bronnen. De enige kerncentrale van ons land, in Borssele, leverde 4% van onze gebruikte elektriciteit. Wereldwijd wordt op dit moment ongeveer 38% van alle elektriciteit niet-fossiel opgewekt (in dit cijfer is ook kernenergie opgenomen).
Gas wordt eigenlijk in geen enkel lijstje als duurzaam of groen gezien. Als ik kijk naar het lijstje met CO2-uitstoot is gas niet het slechtste jongetje van de klas, maar zeker ook niet het beste. Het is en blijft in ieder geval de bedoeling om in 2050 helemaal geen CO2 meer uit te stoten. En de gaskraan helemaal dichtgedraaid te hebben. Daar is ook de Europese Commissie het mee eens. Gas is voorlopig hooguit een betere tussenoplossing voor landen die nu op steenkool draaien.
