Dit weekend gaat de wintertijd weer in. Dat betekent dat de klok een uur achteruit gaat, waardoor het ‘s ochtends eerder licht is en ‘s avonds eerder donker. De fietslampen moeten dus weer aan, maar ook de straatverlichting. Openbare verlichting is voor overheden een van de grootste energieverbruikers. Overal springen de lampen aan en bijna nergens is het meer vanzelfsprekend dat het ‘s avonds donker is. Hoe duurzaam is straatverlichting eigenlijk? We zochten het uit!
Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld
Op de wereldkaart van lichtvervuiling springt Nederland er als een ware lichtbom uit. Dit kunstlicht komt voornamelijk van straatverlichting en de grote hoeveelheid aan kassen voor tuinbouw. Maar denk ook aan het verlichten van sportvelden, parkeerterreinen, monumenten en reclameborden. De hoeveelheid straatverlichting in Nederland wordt geschat op ongeveer een lichtmast op iedere vijf inwoners. Kun je voorstellen hoeveel energie dit kost!
Elke vierde zaterdag van oktober is ‘de Nacht van de Nacht’ . Hiermee wordt aandacht gevraagd voor lichthinder, energiebesparing en lichtvervuiling. Op deze dag gaan door heel Nederland verschillende bedrijven en gemeenten gedeeltelijk ‘op zwart.’ Dit om het voor één keer zo donker mogelijk te maken. Ook worden door het hele land activiteiten georganiseerd waar je op verschillende manieren kunt genieten van de donkere avond.
De invloed van straatverlichting op milieu en maatschappij
Miljoenen jaren lang was het heel normaal dat onze wereld overdag licht was en ’s nachts donker. Al het licht kwam uit natuurlijke bronnen: van de zon, maan en sterren. Het eerste elektrische licht kwam pas eind 1800 echt in gebruik, tot die tijd werden alleen olielampen en kaarsen gebruikt. De grote toename in straatverlichting was nodig voor de verkeersveiligheid, het vinden van de weg en zodat mensen zich ‘s avonds veiliger voelen. Deze snel groeiende en massale toepassing van kunstlicht heeft helaas ook een schaduwzijde. En dat is niet alleen een grote belasting op onze energievoorraden. Door de ‘lichtvervuiling’ leven we inmiddels in een wereld met een geheel onnatuurlijk licht-donkerpatroon.
Lichtvervuiling verstoort bioritme van mens en dier
Kunstlicht in ons eigen land is ‘s avonds vele malen sterker dan natuurlijk licht. Waar je honderd jaar geleden in de stad zelfs nog ‘gewoon’ de Melkweg kon zien, is deze inmiddels voor het overgrote deel onzichtbaar geworden. Jammer van onze sterrenhemel, maar ook voor het milieu en het bioritme van mens en dier. Een overdaad aan licht verstoort namelijk het bioritme van allerlei organismen en kan daardoor zelfs een heel ecosysteem ontwrichten.
Zo is de verhouding tussen licht en donker voor dieren vaak het natuurlijke signaal voor veranderingen in gedrag, zoals trek- en broedgedrag of het zoeken van voedsel. Ook wordt de fotosynthese van planten aangestuurd door het licht. Je kunt je voorstellen dat te veel licht deze processen flink in de war schopt. Maar ook onze eigen lichaamsprocessen raken ontregeld. Uit verschillende studies blijkt dat een te lange blootstelling aan licht kan leiden tot een aantasting van het slaap en herstelvermogen.
Slimme Led is momenteel de beste straatverlichting
Led is de energiezuinigste keus voor straatverlichting. Een ander voordeel is dat hiermee kleurvariatie aangebracht kan worden zodat het minder blauw schijnt. Dit is weer beter voor onze nachtdieren waaronder vleermuizen en nachtvlinders. En door slimme oplossingen kan ledverlichting op ieder moment worden aangepast in sterkte. Het is namelijk niet altijd nodig om straatverlichting ‘s avonds en ‘s nachts op vol vermogen te laten branden. Op gezette tijden de straatverlichting dimmen, is dus een manier om nog meer energie te besparen.
Waar staan we nu met openbare verlichting?
Led verlichting zorgt voor een hogere lichtopbrengst, is duurzaam en brengt de onderhoudskosten omlaag. Maar waarom zijn alle straten dan nog niet verlicht met Led? Dit komt voornamelijk omdat het vervangen van de armaturen veel geld (en CO2-uitstoot) kost. En dit weegt nog niet op tegen het voordeel van bezuiniging. Ook helpt het niet mee dat gemeenten relatief goedkoop stroom inkopen.
Uit onder andere een whitepaper van Binnenlands Bestuur en Signify blijkt dan ook dat nog lang niet alle gemeenten warm lopen voor duurzame openbare verlichting. En nog geen tien procent van de Nederlandse overheden stuurt verlichting op afstand aan. Gelukkig ontstaan steeds meer nieuwe ontwikkelingen zoals lichtmasten op zonne-energie. Ook wordt de led-techniek steeds makkelijker toe te passen op bestaande armaturen, zodat ze niet in geheel vervangen hoeven worden.
De komende jaren zullen deze ontwikkelingen door de energietransitie waarschijnlijk in een stroomversnelling komen. Wat we zelf kunnen doen? Zet het licht iets minder vaak aan en doe de gordijnen ‘s avonds dicht.
