Zijn drijvende huizen in 2025 normaal?

Er zijn mensen die nu al nadenken over hoe we in 2025 beter, mooier en milieuvriendelijker kunnen wonen. Dorine Putman is zo iemand. Zij werkt voor de ASN Bank en wij interviewden deze inspirerende vrouw. Dorine Putman blijkt verrassende ideeën te hebben die je (waarschijnlijk) nog nooit ergens anders gehoord hebt. Zo denkt zij dat het niet de hipsters uit Amsterdam zullen zijn die de meest innovatieve nieuwe woonideeën zullen bedenken. Nee, innovatie komt, of all places uit Noord-Groningen. Ze vertelt ook wat wij van de indianen kunnen leren en waarom drijvende huizen bouwen een heel goed idee is.

Energieneutrale woningen hebben de toekomst, of zelfs woningen die energie opwekken. Je ziet nu echter dat veel milieumaatregelen vooral de rijken bevoordelen. Rijke ondernemers kunnen bijvoorbeeld goedkoop aan een elektrische auto komen. Huiseigenaren kunnen profiteren van gunstige regels voor zonne-energie. Wat vindt u hiervan?

Daar zit een ander verhaal tussen. Woningcorporaties hebben de afgelopen jaren veel geld geleend van de ASN Bank en groene fondsen tegen een heel gunstig rentetarief om hun woningen een beter energielabel te geven. Al dat geld komt ten goede aan mensen met de kleine portemonnee. De ASN Bank financiert geen elektrische auto’s voor rijke ondernemers, maar wij financieren wel verduurzaming van huizen. Het is wel een uitdaging om juist bij mensen die in de slechte woningen wonen te voorkomen dat over een paar jaar de energienota hoger is dan de huur.

Want dat gaat gebeuren?

Dat kan het geval worden als de energieprijs gaat stijgen.

Hoe gaan we ervoor zorgen dat alle Nederlanders profiteren van de voordelen van energieneutraal of zelfs energiepositief wonen?

Ik wil eerst expliciet stellen dat energieneutraal wonen niet persé goedkoper hoeft te zijn. Als je investeert in zonnepanelen of isolatie dan betekent dat ook kosten. Bij zonnepanelen heb je pas na ongeveer 10 jaar echt gratis energie. Maar om op je vraag terug te komen: het ongelijkheidsverschijnsel in de samenleving, dat is van een veel grotere politieke orde dan wel of niet investeren in energiebesparing.

Waar we wel over nadenken is hoe wij bestaand geld kunnen inzetten om in de toekomst verwarming en verlichting van huizen betaalbaar te houden, of betaalbaar elektrische vervoer. Ik ga geen pleidooi houden om iedereen aan elektrische auto’s te helpen, maar ik vind het wel mooi als er financiële middelen worden ingezet om het vervoer van iedere Nederlander zo energiezuinig mogelijk te maken.

Dat betekent ook aandacht voor alternatieve mobiliteit. Elektrische fietsen die voorkomen dat senioren de auto pakken is ook een verbetering. Of denk aan auto delen, dat is een fantastisch verschijnsel. Je bent ook nog eens goedkoper uit als je niet het hele jaar door de auto hebt.

Wat bedoelt u met bestaand geld?

Bijvoorbeeld geld van banken en pensioenfondsen. Je kunt als bank actief op zoek gaan waar een investering zo gunstig mogelijk uitpakt zowel voor mens als milieu. Dat is wat wij doen als ASN Bank.

Wordt er te weinig bestaand geld geïnvesteerd?

Er wordt wel geïnvesteerd, maar vooral in de oude economie. Vaak speelt de factor CO2 niet mee.

Hoe kan dat anders?

Bijvoorbeeld met groen geld. De overheid heeft een keurmerk voor groenprojecten. Mensen die investeren in die groenprojecten krijgen een fiscaal voordeel en de projecten betalen een lagere rente voor hun lening dan gebruikelijk. Dat is een interessante manier om mensen te betrekken bij het vergroenen van de samenleving.

Neem bijvoorbeeld een woningcorporatie: die kan gewoon geld lenen op de markt voor het renoveren van huizen. Maar de woningbouwcorporatie kan ook kiezen voor een vergroening.

Wij hebben onlangs een corporatie geld geleend die daarvoor onder meer zonnepanelen heeft aangeschaft. De huurders betalen nu een tientje per maand voor de huur van de zonnepanelen. De corporatie hoeft minder rente te betalen voor de lening, maar ook de huurder is tevreden. Die heeft wat meer comfort en die hippe zonnepanelen die de buurman met een eigen huis ook heeft.

We moeten dus creatiever gebruik maken van bestaand geld?

Ja. Je hebt ook politiek draagvlak nodig. En die spaarder of belegger die moet bewust kiezen voor zo’n groen spaardeposito of groen beleggen. En, eerlijk is eerlijk, alles moet voor iedereen aantrekkelijk zijn, je moet naar win – win situaties.

Wordt klimaatverandering ook gezien als een probleem voor wonen in 2025?

Tot nu toe gaat het gesprek vooral over: blijft de energienota betaalbaar? Dat is maar zo beperkt. Je moet ook kijken naar een vraag als: hebben wij wel een optimale manier om mensen te huisvesten? Al die senioren die dolgraag willen wonen in de eigen buurt, maar in een huis zitten dat niet geschikt is. Dat is een onzinnige manier om de materialen die er zijn te gebruiken. Zeker bejaarden zijn niet gelukkig als je hen verbant naar buiten het centrum van de stad of buiten hun eigen buurt. Dus blijven ze zitten in een situatie die niet optimaal is in termen van comfort, duurzaamheid en benutting van kubieke meters bouwvolume. Daar zijn best oplossingen voor.

Maar klimaatverandering is niet echt een onderwerp in landelijke discussies?

Nee, mensen denken: dat is een onderwerp voor als je in Bangladesh woont. Of als je een regering hebt die niet zo heftig investeert in dijken. Maar ook hier hebben ze huizen in uiterwaarden gebouwd. Uiterwaarden zijn bedoeld om het water ergens te laten als het water te hoog komt. Als ze daar nou allemaal drijvende woningen hadden neergezet die omhoog gaan met het water, dan was het probleem er niet.

Er moet meer aandacht komen voor goede arkenbouw. Als je nu polders zou kunnen huren om af en toe grote wateroverlast op te vangen en daar huizen bouwt die kunnen drijven, dan vang je veel vliegen in een klap. Ik denk dat we veel meer naar zo’n visie moeten gaan. Als het waar is dat we meer wateroverlast zullen krijgen, dan moeten we daar rekening mee houden.

En, erg in het klein, vind ik dat we als burgers na moeten denken over de grond om onze huizen die we massaal waterdicht aan het maken zijn.

U bedoelt met tegels?

Ja, we zijn in hoog tempo onze tuinen aan het verstenen. Ik zou voorstander zijn van gemeentelijke richtlijnen voor betalingen voor rioolheffing en het reguleren van wateroverlast. Mensen die hun hele tuin verstenen zouden meer moeten betalen. Een terrasje is prima, maar zorg er ook voor dat het water de aarde kan bereiken.

Waar gaat de innovatie in duurzaam wonen als eerste van start in Nederland? Is dat in Amsterdam waar alle hipsters wonen, of in Noord-Groningen waar ze vanwege de gasbevingen al huizen aan het renoveren zijn?

Alle grote veranderingen worden ingezet daar waar problemen zijn.

Dus in Noord-Groningen?

Daar, ja, maar kijk ook eens naar dorpen die te maken hebben met krimp, daar komen nieuwe manieren van zorg naar boven. Ik heb pas een voorstel gezien van een dorp om een eigen piepklein bejaardenhuis te maken, zodat hun eigen ouderen op een plein naast de kerk kunnen wonen. Zo maak je het ook mantelzorgers gemakkelijker die niet meer tientallen kilometers hoeven te reizen. Dit soort initiatieven krijg je waar de nood aan de man is.

Dat ga je ook zien in Noord-Groningen. Wij hebben daar veel met beton gebouwd, maar eigenlijk is houtskeletbouw geschikter en duurzamer.

Is houtskeletbouw beter bestand tegen aardbevingen?

Ja, je kunt de flexibiliteit vergroten. En het is veel duurzamer. Ik vind dat je vanaf het allereerste begin moet nadenken over hoe je een woning kunt opzetten die totaal hernieuwbaar is. De Coöperatieve Verening Q heeft hier goed over nagedacht. Dat is een vereniging van timmerlui, architecten en bouwlieden die goed hebben gekeken hoe indianen leven. Indianen hebben eeuwen en eeuwen hernieuwbare materialen uit hun eigen omgeving gebruikt. Zij gingen uit van de principes van flexibiliteit, aanpasbaarheid en houtskeletbouw. Bij houtskeletbouw zijn de muren niet dragend. Dat maakt huizen generatieproof. Je kunt verdiepingslagen eruit halen of toevoegen, of huizen groter of kleiner maken, kamers toevoegen of weghalen. Het kan allemaal omdat de muren niet dragend zijn.

Is dat niet veel te duur?

Dat is een hele interessante vraag. Zij kunnen woningen neerzetten, zonder de grondprijs meegerekend, voor 80.000 euro.

Dat is goedkoop?

Ja, anders zouden huizen toch nooit zo duur zijn als ze nu zijn? Q heeft nog een ander bijzonder principe. Zij vragen alle betrokken partijen van tevoren hoeveel hun echte winst moet zijn. Dat is heel transparant. In de huidige bouw is de norm dat je aangeeft voor hoeveel geld je het kan doen, maar wordt er niet verteld hoeveel je eraan verdient. En als je dan laag moet inschrijven, om maar aan opdrachten te komen, dan ga je proberen om je winst te halen uit het zo goedkoop en zo snel mogelijk bouwen van een huis. Dat is niet altijd in het voordeel van de bewoner die er uiteindelijk moet wonen.

Hebt u nog meer voorbeelden van dit soort goede ideeën?

We zouden slimmer kunnen “optoppen” in de binnensteden. Dat is extra woonruimte creëren in zwevende woonlagen boven de bestaande woonlaag. Verdichting in de binnenstad helpt om meer groene ruimte daarbuiten te laten. Verdichting hoeft niet te betekenen: onaangenaam wonen.

Ik geef een klein voorbeeld. Er zijn veel wijken met flatgebouwen van vier verdiepingen. Dat is de maximale hoogte waarbij aannemers geen liften hoefden te bouwen. Vaak zijn dit flats met lage huren, een aanbod met winkels van lage kwaliteit en weinig culturele activiteit. Kortom, een onaangename wijk. Deze wijken zijn niet gemaakt voor senioren en ook niet voor een gemengde cultuur. Als je in die wijken nu massaal een soort villa’s op de bestaande flats bouwt, dan kun je ook je ook liften in die flats installeren. Als je de bovenbouw mooi maakt, verander je het hele cachet van zo’n wijk. Senioren zouden naar boven kunnen verhuizen. Die leven dan in mooie, lichte appartementen, liefst met een balkon. Daaronder kunnen jonge mensen wonen die graag een tuin willen hebben en ze ook kunnen onderhouden. Op deze manier creëer je een verdichting: met bijna dezelfde hoeveelheid stenen kun je twee keer zoveel mensen huisvesten. Dat geïntegreerde kijken naar wonen, dat gaan we nodig hebben.

Er is dus niet een duurzaam wondermateriaal nodig, maar een geïntegreerde slimme visie op wonen. Met veel ruimte voor het lokale eigen initiatief, want dan bedenken mensen zelf oplossingen voor hun problemen.

Hoe financier je dit soort vernieuwingen?

Er moet op de een of andere manier financiering los komen. Daar zullen banken over na moeten denken. Maar banken zijn geen projectontwikkelaars. Wij kunnen wel creatief zijn.

Ik noem vaak de Witte Dame als voorbeeld. Dit is een voormalige fabriek van Philips in Eindhoven. Daar werden 144 appartementen, restaurants en kantoren in gebouwd. De grote vraag vooraf was: hoe gaan we rekeningen houden met klimaat en energie? Alle partijen zijn bij elkaar gaan zitten. Ze hebben besloten om gebruik te maken van aardwarmte. In de winter komt de warmte uit de grond, en in de zomer voer je de warmte af in de grond. De projectontwikkelaar heeft uitgerekend hoeveel de normale aansluitingen op het aardgas zouden kosten. De ASN Bank heeft vervolgens het bedrag gefinancierd dat extra nodig was om de warmte-koude-opslag installatie te maken. En de woningbouwcorporatie heeft garant gestaan voor de betaling van het vastrecht. Zo hebben we er met zijn allen voor gezorgd dat die toekomstige bewoners en kantoormedewerkers in een fijn klimaat zitten.

Hoe krijg je dat voor elkaar, dat mensen zo samenwerken?

Dat is een hele goede vraag. Je kunt allerlei goede ideeën vinden op het web. Het tweede is: je moet er ook handel in zien. Een recente studie laat zien dat er gemiddeld 14.900 euro meer wordt betaald voor een huis met energielabel A. De portemonnee is ook een drijfveer. En de derde is de wetgeving. Brussel heeft gezegd dat alle woningen die in 2020 gebouwd worden net zoveel energie moeten opwekken als ze verbruiken.

Slimme gemeenten zouden alleen vergunningen af moeten geven voor huizen die bij aflevering voldoen aan de dan geldende normen. Utrecht heeft net bevolen dat alle nieuw te bouwen woningen zonnepanelen moeten krijgen. Kortom, je hebt wortels nodig, maar ook een stok. Daar moet een overheid wel in mee willen gaan.

Kijk, we zijn tegenwoordig verplicht om met gordel in de auto te zitten en met helm op de brommer. En omdat we bekeuringen krijgen als we dat niet doen, doen we het allemaal. Dat kan ook met energieneutraal bouwen. Op dit moment zijn bedrijven die meer dan 50.000 kWh energie gebruiken verplicht om investeringen in energie die een terugverdientijd hebben van minder 5 jaar uit te voeren. Tot voor kort was er geen ambtenaar die daar op lette. Alle parkeergarages zouden bijvoorbeeld LED verlichting moeten hebben. Daarvoor geldt een zeer korte terugverdientijd van minder drie jaar. Het staat in de wet dat ze het moeten doen.